Hetta er ein nærliggjandi spurningur eftir dokumentar filmin sum var vístur á DR1.dk í kvøld. “Grønlands hvide guld”
Umsetningurin av at útvinna kyrulit í Grønlandi er mettur til fýra hundrað milliardir í nútíðarpeningi. Sum danski staturin og danskar stórfyritøkur fingu. Umframt hetta, so seldi Danmark eisini kyrulit til USA og virðið av hesum er eisini mett til 400 milliardir krónur í nútíðarpeningi. Hetta er altso umsetningurin hjá amerikanskum feløgum eftir at kyrulit er arbeitt. Hetta ráevni var so týdningarmikið at tá Danmark var hersett av týskarum, sendi amerikanski herurin fleiri 100 hermenn at verja minuna.
Var Grønland við til at vinna seinra heimsbardaga?
Ein av orsøkunum til, at tað var møguligt at niðurberja týsku rakimaskinuna vóru tey mongu flogførini sum amerikanarar bygdi og sum kundi bumba týskarnar. Hesi flogfør vóru gjørd úr aluminium og um atgongd ikki var til grønlendsku undirgrundina var ikki møguligt at byggja øll hesi 1000 flogførini. Tí var Grønland ein týðandi partur av at vit vunnu kríggið.
Í dag hevur USA eisini herstøðir í Grønland, sum tað oftani verður sagt at hetta ger at Danmark er “frítikið” av at rinda so nógv til NATO. Umframt miniralir so eru tað í Grønlandi eitt ríkidømi í havinum sum er risastórt við stórum fiskastovnum. Toski, rækjum, svartkalva v.m. so Grønland er eitt ríkt land og nú valstríð er byrja, so er einki at ivast í at dokumentarurin á DR1 fer at seta enn meir gongd á kjakið um sjálvstýrið til grønlendska fólkið.
Hetta skrivar AI Gemini um kyrolit
Kryolit er et sjældent mineral, der hovedsageligt findes i Grønland. Det blev opdaget i 1799 og har siden spillet en betydelig rolle i både Grønlands og Danmarks historie. Kryolit blev primært brugt i produktionen af aluminium, og det var en vigtig eksportvare for Grønland i mange år.
Kryolitminerne i Ivittuut
De mest kendte kryolitminer i Grønland lå i Ivittuut, som ligger i den sydvestlige del af landet. Minerne var i drift fra midten af 1800-tallet og frem til 1987, hvor de blev lukket på grund af udtømning. I løbet af denne periode blev der udvundet omkring 4 millioner tons kryolit, hvilket gjorde minerne i Ivittuut til de største og mest betydningsfulde kryolitminer i verden.
Selskaberne bag kryolitbrydningen
Kryolitbrydningen i Grønland var primært drevet af danske selskaber. Det mest betydningsfulde af disse var Kryolitselskabet Øresund, som havde eneret på udvinding og eksport af kryolit fra Grønland. Selskabet blev grundlagt i 1859 og var i mange år en af de største virksomheder i Danmark.
Udover de danske selskaber var der også et amerikansk selskab, Pennsylvania Salt Manufacturing Company (Pennsalt), som spillede en vigtig rolle i kryolithandlen. Pennsalt købte rå kryolit fra det danske selskab, rensede det og solgte det videre til aluminiumsindustrien i USA.
