Home Vinna

Vinna

Sunda kommuna bjóðar øllum vinnurekandi í Sunda kommunu til morgunmat 5. november. Endmálið við einum slíkum fundi er at styrkja samskiftið við lokala vinnulívið. 

Týsdagin 5. november bjóðar Sunda kommuna vinnuni til morgunmat

Á skrá verður: 
Treytir og møguleikar fyri sjálvstøðug vinnurekandi í samband við barsil, sjúku og arbeiðsloysi

Framløgur frá Barsilsskipanini, Almannaverkinum og ALS.

Hesin morgunfundurin, millum kommununa og vinnuna, er eitt afturvendandi tiltak, við vón um at tað framhaldandi verður virkað fyri menning og framburði í Sunda kommunu.

Kelda & mynd: sunda.fo

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Seinastu tvær vikurnar hava verið drúgvar samráðingar í London millum strandarlondini um uppsjóvarfisk. Hetta skrivar fiskimálaráðið á teirra heimasíðu í dag.

    

Í seinastu viku vóru samráðingarnar um svartkjaft og norðhavssild og hesa vikuna vóru samráðingarnar um makrel, eftirlit við fiskiskapi í Landnyrðingsatlantshavi og ein fyrireikandi fundur millum Føroyar og Bretland í sambandi við árligu samráðingarnar um fiskirættindi, sum verða í London 3. og 4. desember 2024.

Strandarlondini samdust um at fylgja ráðgevingini frá ICES viðvíkjandi svartkjafti, norðhavssild og makreli. Tískil verða mest loyvdu veiður fyri hesar tríggjar stovnar í 2025 ávikavist 1.447.054 tons, 401.794 tons og 576.958 tons.

Umframt at viðgera ráðgevingarnar frá ICES á samráðingunum um teir tríggjar uppsjóvarstovnarnar, viðgjørdu strandarlondini eisini útbreiðslufrágreiðingarnar, veiðihagtøl, tvíliðað samstørv, umsitingartiltøk og NEAFC atgerðir.

Strandarlondini samdust um at hittast aftur í London 16. og 17. desember 2024 at royna at fáa fleiri lond upp í strandarlandasemjuna millum Føroyar, Bretland og Noreg um at býta makrelin.

Luttakandi londini í London vóru Føroyar, Bretland, ES, Grønland, Ísland, Noreg og Russland.

Keld & mynd: fisk.fo

0 FacebookTwitterPinterestEmail

    

Í farnu viku vitjaði Dennis Holm, landsstýrismaður, saman við Maritu Rasmussen, stjóra á Havstovuni, á íslendska Hafrannsóknastofnun, vanliga nevndur Hafro.

Endamálið við vitjanini var m.a. at kunna seg um virksemið á Hafro og eisini at umrøða, hvussu samstarvið millum Havstovuna og Hafro kann styrkjast. Á fundinum vórðu fleiri ítøkilig samstarvsøkir umrødd, bæði viðvíkjandi stovnsmetingum av felags og ferðandi stovnum, havgransking og gransking av, hvørja ávirkan aling hevur á t.d. firðir og sund og á villan fisk.

Sum grannatjóðir í Norðuratlantshavi, við nógvum felags økjum og áhugamálum, er tað natúrligt, at samstarvið millum Havstovuna og Hafro verður víðkað, og eg fegnist um, at gongd nú er sett á at styrkja og ikki minst at skipa samstarvið millum Havstovuna og Hafro, sigur Dennis Holm, landsstýrismaður.

Á vitjanini í Íslandi varð avtalað at fara undir at gera eina formliga samstarvsavtalu millum Havstovuna og Hafro, og tær fyrireikingarnar eru nú farnar ígongd.

Kelda & mynd: fisk.fo 24 okt.2024

0 FacebookTwitterPinterestEmail

    

Árliga Arctic Circle Assembly í Hørpu í Reykjavík var í døgunum 17 . – 19. oktober við drúgvari skrá. Hetta skrivar Fiskimálaráðið

Ein long røð av áhugaverdum tiltøkum vóru á breddanum. Millum hesi var tiltakið “Blue Economy in the Arctic – value added growth in fisheries and fishing industry”, sum Fiskivinnu- og samferðslumálaráðið skipaði fyri.

Fitt av fólki kom til tiltakið, sum var skipað við trimum framløgum. Dennis Holm, landsstýrismaður, greiddi frá ætlanunum hjá landsstýrinum innan gransking og virðisøking, og arbeiðinum at fáa alt lívfrøðiligt tilfar frá føroyskum skipum í land. Bent M. Dreyer, granskingarleiðari á Nofima í Noreg, greiddi frá, hvat skal til í fiskiskapinum fyri at tryggja eina so góða rávøru sum gjørligt. Hildur Inga Sveinsdóttir, verkætlanarleiðari á Matís í Íslandi, greiddi frá, hvussu gransking og menning hevur flutt Ísland fram á leið við størri gagnnýtslu av tilfeinginum, og við einari røð av nýggjum vørum framleiddar úr fiskaúrdráttum. Aftaná var orðaskifti, og fleiri av áhoyrarunum nýttu høvið at seta spurningar.

“Eg eri sera fegin um møguleikan at skipa fyri tiltaki við so týðandi evni á stóru Arctic Circle ráðstevnuni. Tað hevur stóran týdning fyri framtíðar menningina av fiskivinnuni at varpa ljós á týdningin av at fáa sum mest burturúr okkara virðismikla tilfeingi. Vit kunnu læra nógv av royndunum hjá grannalondunum, og áhugaverda arbeiðinum, sum verður gjørt í Matís og Nofima, tá tað kemur til gransking og menning og virðisøking innan fiskivinnuna”, sigur Dennis Holm, landsstýrismaður.

Kelda & myndir: fisk.fo okt 2024

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Hetta er sera viðkomandi skrivligur fyrispurningur settur fram av Eirikur í Jákupsstovu, løgtingsmanni. Á Løgtingi, 18. oktober 2024

Hvørjar tankar ger landsstýrismaðurin sær, nú tað er komið fram, at stjórin í Posta skal hava bæði fráfaringarløn og bonus, sjálvt um hann sjálvur hevur sagt seg úr starvið. Í vikuni kom fram, at stjórin í Posta fær løn fyri 6 mánaðir, umframt bonus á 200.000 kr.

Hvussu er støðan við stjórasáttmálum í hvørjum einstøkum almennum partafelag, tá umræður bonus-avtalur, uppsagnartreytir og líknandi?

Víðari spyr hann: Er landsstýrismaðurin nøgdur við støðuna, og um ikki, hvørjar broytingar ætlar hann at gera?

Í hesum føri er greitt, at stjórin fær umleið líka nógvar pengar í bonus og fyri sína uppsøgn, sum tann lønin hann hevur arbeitt fyri teir 10 mánaðirnar, sum hann hevur arbeitt fyri Posta. Hetta gevur høvið til at seta spurnartekin við stjórasáttmálan í Posta og allar aðrar stjórasáttmálar í almennum partafeløgum, tí hetta, sum er hent í Posta, er greitt óskiljandi fyri almenningin sigur Eirikur í Jákupsstovu at enda í sínum § 52a fyrispurningi.

Allur fyrispurningurin kann lesast her:

Skrivligur fyrispurningur eftir § 52a í Tingskipanini

(52-043/2024)

Spyrjari: Eirikur í Jákupsstovu, løgtingsmaður

Svarari: Bjarni Kárason Petersen, landsstýrismaður í lógarmálum

Evni: Stjórasáttmálar í Posta og øðrum almennum partafeløgum

Spurningar:

1. Hvørjar tankar ger landsstýrismaðurin sær, nú tað er komið fram, at stjórin í Posta skal hava bæði fráfaringarløn og bonus, tá hann sambært nevndarformanninum sjálvur hevur sagt upp, og nevndin harmast um uppsøgnina?

2. Hvussu er støðan í dag við stjórasáttmálum í hvørjum einstakum almennum partafelag, tá tað kemur til bonus-avtalur, uppsagnartreytir og líknandi?

3. Er landsstýrismaðurin nøgdur við støðuna, og um ikki, hvørjar broytingar ætlar hann at gera?

Viðmerkingar:

Í vikuni kom fram, at stjórin í Posta fær løn fyri 6 mánaðir, umframt bonus á 200.000 krónur, nú hann er farin úr starvi.

Hetta er ikki óvanligt, tá fráfaringaravtalur verða gjørdar við stjórar, sum skulu hava møguleika at leggja tilveruna til rættis eftir at hava mist eitt væl lønt starv.

Í hesum føri hevur nevndarformaðurin í Posta í fjølmiðlum sagt, at nevndin er væl nøgd við arbeiðið, sum stjórin gjørdi og at tað kom óvart á nevndina, at stjórin segði upp.

Somuleiðis tykist í hesum føri greitt, at stjórin fær umleið líka nógvar pengar í bonus og fyri sína uppsøgn, sum tann lønin hann hevur arbeitt fyri teir 10 mánaðirnar, sum hann hevur arbeitt fyri Posta.

Hetta gevur høvið til at seta spurnartekin við stjórasáttmálan, sum hevur verið í hesum føri, umframt allar aðrar stjórasáttmálar í almennum partafeløgum, tí hetta, sum er hent í Posta, er greitt óskiljandi fyri almenningin.

Á Løgtingi, 18. oktober 2024

Eirikur í Jákupsstovu

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Our geopolitical neighbourhood in the Arctic and North Atlantic has been characterised by security, stability, and prosperity. But in reflecting on the state of our world today, it is impossible to ignore the growing sense of uncertainty that shapes the international landscape. Geopolitical tensions, economic volatility, climate change, and the rapid pace of technological change all contribute to a complex and unpredictable global reality that is impacting our region too.  

    

Herálvur Joensen, aðalstjóri í Uttanríkis- og vinnumálaráðnum

President Grímsson, Ministers, excellences, distinguished guests.

Because the Arctic does not, of course, exist in a vacuum. And we cannot be but concerned about the destabilising effects of wars on the European continent and the Middle East on world affairs, including Arctic affairs.

Against this backdrop, I must thank President Ólafur Ragnar Grímsson for his vision and determination in bringing so many people together to create this exciting and, indeed, necessary international forum. This year, the forum is perhaps more important than ever, as it safeguards the practice of democratic sustainability in our Arctic region.

Dear friends

As the Arctic is undergoing profound changes, presenting both challenges and opportunities, the Faroe Islands are committed to continued development in the region, respecting the fragile environment, promoting cooperation among Arctic nations, and ensuring a democratically sustainable region. To that end, the Faroese Parliament unanimously adopted a revised Arctic Policy this year. 

Our Arctic policy emphasises security and stability, scientific research, response preparedness, and responsible resource management. We aim to contribute to a peaceful and prosperous Arctic, where collaboration transcends borders and benefits all.

The Arctic Policy of the Faroe Islands will be instrumental as the Faroe Islands, Denmark and Greenland, in concert, assume the chairship of the Arctic Council next year.

Ladies and gentlemen

It is ever more clear that as the Arctic receives increasing international attention, our task as Arctic nations is to take on the responsibility to navigate the region into a new global era. And taking on that responsibility requires us to act. 

Act to ensure that the Arctic remains a peaceful and stable region. Act to secure economic stability. Act to mitigate the effects of climate change. Act to wisely manage our natural resources. And in essence, to use as a guiding principle the ability that the untamed and often harsh Arctic natural surroundings have taught us: To work together – across nations – to translate challenges into opportunities. To form partnerships that make us stronger and more resilient. 

The very backbone for this undertaking is the international rules-based order, serving as a cornerstone of global stability. It provides a framework for nations to cooperate, resolve disputes peacefully, and work together towards common goals. The Faroe Islands, despite our size, are resolute in our commitment to upholding this order.

It ensures that might does not make right, and that all nations, regardless of size, have a voice and a stake in global governance. From climate change to global health, from trade to security, multilateral cooperation and adherence to international norms and law are instrumental. 

We are reminded of the enormous impact over the last decades of the international law of the sea and well-regulated international trade for setting the stage for economic prosperity and international stability. Not least in much of the Arctic and the North Atlantic.

Dear friends

In a world where uncertainty often breeds fear and division, we must remain steadfast in our commitment to the principles that unite us.

For that very reason, the Faroe Islands stand ready to engage proactively and positively. Our foreign policy reflects who we are: a resilient and forward-looking nation committed to contributing to a safer, more prosperous, and more just world. 

Our contributions, whether through scientific research, international trade, humanitarian aid, or diplomatic efforts, are guided by our values of solidarity, responsibility, and respect for human dignity. 

Dear colleagues

It has been an honour to have this stage, and I look forward to three productive and exciting days during which we can share ideas and perspectives. Doing so is necessary to meet the challenges the years ahead will bring.

Thank you.

Arctic Circle

Arctic Circle felagsskapurin skipar fyri ráðstevnu í Reykjavík í oktober á hvørjum ári, og er hetta størsta arktiska ráðstevna av sínum slag í heiminum. Meira enn 2000 luttakarar úr yvir 60 londum taka lut. Arctic Circle ráðstevnan varð hildin á fyrsta sinni í 2013. Stovnari og formaður fyri Arctic Circle felagskapin er Ólafur Ragnar Grimsson, fyrrverandi forseti Íslands.

Føroyar luttaka á Arctic Circle á hvørjum ári og eru virkin partur av skránni til setanina, tiltøk, pallborð og annað. Somuleiðis verður høvi nýtt at fáa fundir í lag við starvsfelagar úr øðrum londum.

Les meira um Føroyar í Arktis og arktiska politikkin her.

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Bóndin spurdi meg: Hví skal landkrabbi við skiparapappírum vita betri enn Steingrund? Eg svaraði: Hanus er eisini landkrabbi við skiparapappírum. Hjá honum er alt tvílembur og hjá tær lembur 0,9. So letur í bóndanum: Tað er eisini munur á, hvør hevur betri ráð at keypa kraftfóður!

Tilvildarlig savnsmynd 24.fo

Føðin hevur alt at siga. Bæði á sjógvi og landi.

Fyri at skilja, fiskimenn og fiskifrøðingar, er neyðugt at vita hvussu teir hugsa og kenna tey modell nýtt verða. Vit fara nú at eftirkanna model hjá fiskifrøðini og vísa á, hví tey taka feil.   

Lesarin veit, at einki í náttúruni er statist og ongin sannleiki er uttan undantøk.

Støðufastur í Føroyum, ikki í Barentshavinum og undir íslandi

Í Íslandi og Barentshavinum svimur toskur fleiri 100 fjóðringar, aftaná lodnu, í stórum torvum.

Á landgrunninum er toskur støðufastur. Besta føði er nebbasild, sum gravar seg niður á botni. Tí verða fáir toskar á sera nógvum ymiskum plássum. Veiða er í mun til nøgd av fiski á einum stað.

Veiðan er fleiri 100% størri í Barentshavinum og Íslandi, enn undir Føroyum, pr. troltíma ella pr. húk. Samanbering av føroyskum skipum á nær og fjarleiðum gevur lítla meining.

Fyrr fiskaðu vit umleið 2,5 ferðir so nógvan fisk bestu ár, sum tey vánaligastu. Síðan tá hava vit friða gýtingarleiðir og nógvar av frægastu fiskileiðum, tey tíðarskeið, rokna verður við, at fiskur fæst.

Torva og mið

Ein torva, í hesum høpi, er fleiri fiskar á sama stað. Eitt Mið skal skiljast sum fiskimið og er eitt stað har toskur samlast í lítlum ella stórum torvum.

Eitt mið er ávíst stað á botni. Tað eru nógv mið, (fleiri 1000 um vit vilja) har toskur heldur til. Nøkur mið rúma væl meira fisk enn onnur. Tó er sera ójavnt hvussu nógvur fiskur er á einstøkum miði. Tað broytist frá ári til annað. Ongin árstíð er eins. Eingin máni er eins. Ongin dagur er eins. Ongin tíð á degnum er eins.

At finna fisk er tí onkur vísund. Men tað kann ikki setast upp í formil. Kanska er tað okkurt slag av sannlíki. Onki samsvar er millum dugnaskap í skúla og evnir at finna fisk. Øll hava ikki eins góð evnir at finna fisk.

Greinin er í fleiri pørtum, tí ofta er lættari at lesa stuttan lestur. Næsti partur er líknandi hesum. Triðji partur verður beinleiðis viðgerð av modelli hjá ICES og hví tað er skeivt.

Eivind Jacobsen

Granskari

Strendur

Tá vit goyma fiskin í sjónum! 2. Partur

Í hesum parti um botnfisk á landgrunninum, er eitt sindur um skip, manning og virkir. Tað er ikki lívfrøði, men ynskja vit at fiska, so má tað loysa seg at fiska.

Stødd á skipi og manningartal

Stødd á skipi skal verða í mun til veður og fiskileið. Samstundis skulu veiðuevni og avreiðingarvirði verða samsvarandi hýrukrøvum, íløgukostnaði og rakstarútreiðslum.

Sjálvdan ella ongantíð eru hesar fortreytir loknar, tá skip eru bygd, til at veiða á landgrunninum.

Manningartal er í mun til arbeiðsbyrðu og allir sjómenn eru provitiónsløntir. Er hýran lág liggja skip. Hýruprosent er ofta 30-45% av avreiðingarvirðinum.

Vit eiga nógv og góð hagtøl. Vit vita tí hvat avreiðingarvirði er. Vit vita hvørja skuld skip megna at forrenta. Vit vita, hvat hýran í minsta lagið skal verða, fyri at manna skip.

Vanligt var, at hýran var brúkulig, sjálvt um reiðarí ikki megnaðu sínar fíggjarligu skyldur. Í 1964 byrjaðu vit at flyta skip av fjarleiðum til nærleiðir og aftaná 1977,  áttu vit skip, sum høvdu mist rættindi á fjarleiðum. Stundingsskipan til manning og reiðarí komu og fóru.

Forboð fyri avreiðingum uttanlanda og lógarásettan prís, útroknaður eftir tí virkið á landi hevði ráð at gjalda, høvdu vit eisini. Hetta tí at flakavirkir blivu bygd, fyri at útvega fólki arbeiði.

Tey skip, sum nú troyta føroyagrunnin, eru tó bygd til endamálið.

Fyrr áttu vit útrokningar fyri virðisøking. Tær eiga vit ikki í dag. Tí ber illa til at umrøða hetta og tey sum siga, at onki hevur virði meira enn annað, hava lætt spæl og fiskivinnan tilsvarandi truplt við at greiða frá sínum rætti at halda áfram, heldur enn at stongja, eins og tølini geva ábendingar um.

Eiga vit ovmikið av pengum, ber til at byggja skip, sum ikki fiska fyri rentur og avdráttir. Eisini ber til at hava flakavirkir, um virkið avgerð avreiðingarprísin. Men hýran skal samsvara krøvunum. Annars liggja skipini.

Nú verður tosa um skip, sum skulu frysta umborð og fiska 350 dagar um árið . Her tosa vit bæði um frystitrolarar og stór frystilínuskip. Tað økir manningartalið og harvið krøvini til avreiðingarvirði. Trupult er at síggja, at avreiðingarvirðið pr. Skip økist samsvarandi øktum manningartali.

Slík skip krevja dupulta manning og hýran ringastu árini skal verða 0,5 mió., sum er tað sama sum 1 millión sambært hagstovuni, og bestu árini dupult av hesum. Tað krevur at avreiðingarvirði ringastu árini er 50 mió. Tað er ikki sannlíkt at tað letur seg gera.

Veiðan økist ei heldur, av at tosa um kvotur. Avreiðingarvirði av kvotum, nyttar onki, um skip ikki megna at fiska kvotuna. Neyðugt er at taka atlit til at veiða pr. Dag á føroyagrunninum er væl lægri enn undir Íslandi og í Barentshavinum. Skip og bátar skulu harumframt hava stødd eftir veðrinum.

Vit eiga 40 ár og meira av góðum hagtølum. Tí ber til at leggja neyvar ætlanir. Hetta hevur tídning í fiskifrøði, tí hetta avgerð, hvussu vit best røkja fiskastovnarnar.

Í næsta parti umrøða vit mun millum trol og húk.

Eivind Jacobsen

Granskari

Tá vit goyma fiskin í sjónum! 3. partur

Munur á húki og troli

Á landgrunninum hava vit roynt eftir toski við snøri, línu, snellu, troli og gørnum. Snøri verður í dag ikki brúkt vinnuliga. Snella verður næstan ikki brúkt. Flestu garnaleiðir eru stongdar og gørn verða tí ikki brúkt. Trol verður brúkt, men frægastu leiðir eru stongdar og tí er troling eftir toski rættuliga avmarka. Lína er avmarka, men ikki eins nógv og trol. Stórur partur av toski verður í dag veiddur við húki.

Tað eru ávísir rættuliga stórir munur á línu- og trolveiðu. Teir hava stóran tídning fyri fiskifrøði.

Tá toskur stendur tættur ber til at fiska stórar nøgdir við troli uppá stutta tíð. Tað er ikki óvanligt, við troli, at fáa sera nógv í 1-2 dagar og undir miðal restina av túrinum og allíkavæl gera ein góðan túr.

Toskur, sum fær nógv at eta, tekur ikki húk. Í 1995 sóu vit hetta sama og aftur í 2017. Tað prógvaðu teir við visindaligum trolroyndum umleið 1970, tá eiðismenn søgdu at onki fekst við húki. Enntá upplýstu teir, í notati frá royndunum, at hetta var gomul vitan. Á sumri etur toskur aðra føði og tekur ikki agn.

Trol fiskar tosk sum er svangur, men har svangur toskur vanliga heldur til, er so langt millum toskarnar, at tað ikki loysir seg at trola.

Lína fiskar í stóran mun tosk, sum er svangur. Vísandilig grein er um hetta. Tað kann eisini prógvast, við hagtølum, at úrtøkan av línufiski er lægri enn av trolfiski. Besta veiðan nakrantíð, við línu var í 2019. Fyri 182 árum síðan, í 1842, var nakað sum minnir um. Í 1985, 1997 og 2003 var veiðan sera góð við húki, men ikki nær námind av 2019.

Orsøk er at halda, at vanliga eru 10-30% av samlaða toskastovninum svangur. Tað merkir, við ávísari óvissu, at trol kann veiða 70-90% og lína kann veiða 10-30%  av toskastovninum. Hetta út frá fyribils útrokningum av norskum data og útrokningum av data frá Havstovuni, eg havi gjørt saman við øðrum.

Bæði trol og lína fáa mest, tá toskastovnurin er stórur. 10% svangur toskur av 100.000 tonsum er dupult so nógv sum 25% av 20.000 tonsum. Tó fær trol tosk 1-2 ár fyrr enn lína.

Trol fiskar á leið 50% av tí sum er fyri, vísa onkrar royndir. Av og á eru torvur so stórar, at til ber at fiska í fleiri dagar á somu leið. Lína fiskar næstan alt, sum er fyri og tí kann sama mið, bara troytast 2-4 ferðir hvønn mána. Lína má flyta næstu setu, sjálvt um nógvur fiskur er. Kanska ½ fjóðring. Tá lítið er at fáa, geva fleiri húkar somu nøgd sum færri húkar. Lína setur 30-150 stampar pr. dag, alt eftir stødd á skipi/báti. Tað er ójavnt hvussu nógv er á hvørjum stampi og veiða verður oftast útrokna sum miðal pr. stamp.

Út frá hesum eru ábendingar um, at veiða vit meira við troli, fær línan eisini meira. Hetta bleiv eisini sagt av vísindini fyri meira enn 50 árum síðan. Stórsta nøgdin veidd nakað ár við húki er gott 20.000 tons við øgiliga nógvum skipum og bátum. Tað er í mesta lagi 60% av samlaðu toskaveiðuni. Tá vit fiskaðu 40.000 tons í 30 unum, var næstan alt veitt við troli og tað manglaði ongantíð fiskur. Báðu megin 1960 var nakað tað sama, tó at tá var royndin við húki væl størri enn í 30unum.

Vit hyggja eftir fortreytunum og samanbera tær við tað nevnt er í 1-3 parti. Tey modell Havfrøðin brúkar, samsvara illa við fiskiveiðu. Við øðrum orðum, so eru sera greiðar ábendingar um at modellini eru skeiv.

Í næsta parti viðgerða vit modell ICES og Havstovan brúka.

Eivind Jacobsen

Granskari

Tá vit goyma fiskin í sjónum! 4. Partur

Niðurstøða

Niðurstøðan er, at fortreytirnar fyri modellinum hjá ICES og Havstovuni ikki samsvara við veruleikan. Tí verður ráðgeving við støði í modellinum skeiv.

Hvør einasti fiskur vit goyma í sjónum doyr og ongin verður fiskaður seinni.

Ávísast kann, at ráðgevingin viðførur, at toskastovnurin minkar, men tað koma vit til eina aðru ferð.

Í stuttum kunnu vit siga, at modelli als ikki samsvarar við veruleikan.

Modell hjá Havstovuni og ICES

Model nýtt verður í fiskifrøði er einfalt og gamalt. Veiddur fiskur verður taldur og aldursgreinaður. Rokna verður við at 20% doyr árliga av náttúrligum orsøkum, írokna at verða etin av øðrum fiski. Stovnsstødd í ár er: Stovnsstødd árið frammanundan pluss tilgongd av 2 ára gomlum minus náttúrligur deyði og minus veiða.

Vit fara at hyggja nærri eftir hesum modelli. Modelli er einfalt. Men samstundis gongur modelli út frá ymiskum fortreytum. Til ber at ávisa umleið 10 fortreytir, sum skulu verða rættar, fyri at modelli skal verða rætt. Hesar fortreytir eru als ikki dokumenteraðar í modellinum. Vísindin gongur bara út frá at tær eru rættar. Ivasamt er, um vísindin yvirhøvur er greið yvir, at allar hesar fortreytir eru til.

Vit umrøða 4 av hesum.

1.       Náttúrligur deyði er 20%

2.       Toskur veksur meira enn 25% árliga (100%-20%+25%=100%)

3.       Fiskur vit goyma í sjónum verður veiddur

4.       Veiðan pr. húk ella troltíma økist, samsvarandi nøgd vit goyma í sjónum

Náttúrligur deyði og árligur vøkstur

Model roknar við, at fiskur vit ikki fiska í ár, kunnu vit veiða komandi árini. Lat okkum taka støði í 20% minking í fiskidøgum. Vit hava síðan 1996 minka dagatali í fleiri umførum.

Fortreytin fyri hesum er, at 20% doyggja náttúrligan deyða og toskur veksur meira enn 25%. Útrokning er, sum vísur, at í miðal liggur vøksturin um 25%. Útrokningin er gjørd út frá veruligum tølum. Vísindin brúkar okkurt slag av miðal tølum, sum eru øgiliga langt frá veruleikanum.

Eldru árgangirnir veksa minst og yngstu skjótast. 20% niðurskurður í døgum, viðførur at vit goyma allar aldursbólkar. Tá vísur útrokningin at úrslitið verður negativt. At stongja leiðir har 2-3 ára gamal fiskur er, gevur umleið 25% og tað er sama úrslit, sum onki at gera.

Modelli brúkar altíð 20% sum náttúrligan deyða. Vit vita, at náttúrligur deyði broytist frá ár til ár. Mínar útrokningar, gjørdar við hjálp frá øðrum, vísa at náttúrligur deyði er millum 10% og 30%. Stórst tá lítið er av føði og minst tá nógv føði er.

Vit vita, at goyma vit fisk i sjónum, veksur náttúrligi deyðin í prosentum, umframt at fiskurin veksur seinni enn annars.

Fortreytin, at náttúrligur deyði er 20% er ikki røtt. Fortreytin at toskur skal vaksa minst 25% er heldur ikki lokin, tá vit goyma fiskin í sjónum.

100% av goymda fiskinum doyr

Modelli gongur út frá, at fiskur goymdur í sjónum verður veiddur komandi árini. Umframt tann fisk, vit annars høvdu fiska.

Í fyrsta parti vísti eg á, at veiða pr. stamp, troltíma v.m. er eftir hvussu nógv føði er á hvørjum miði. Tað merkir, at tal av fiski í sjónum ikki ávirkar veiðuna pr. húk ella troltíma. At vit velja at goyma tosk til komandi ár, broytir ikki nøgdina av føði í sjónum.

Teir toskar vit goyma, verða tí noyddir at leita sær føði aðrastaðni. Toskurin breiður seg yvir størri areal á botni. Hetta eru samstundis tey vánaligastu miðini. Hann fer har vit ikki fiska, tí tað loysir seg ikki at fiska, tí tað verður so langt millum toskarnar.

Skuldi tað hent, at teir troka seg framat á onkrum miði, har fult er frammanundan verður úrslitið, minni føði í part. Tá verður størri partur av samlaðu føðini spillorka og minni partur flak. Umframt veksur náttúrligur deyði. Úrslitið verður tá færri tons avreidd. Eisini færri enn nevnt omanfyri.

Í vísindaligari grein, er prógva, at tá stórir árgangir eru, so flytur toskurin 1 ár fyrr út á djúpan sjógv.

Ti er galdandi, at veiða pr. tíma ella pr. húk verður óbroytt, hóast vit goyma fisk í sjónum og stovnurin veksur.

Tann fiskur vit goyma, kann ikki fiskast, við verðandi skipum. Skulu vit fiska hendan tosk, noyðast vit at økja tal av brúktum døgum. Av ti at hesin fiskur setur búgv á vánaligum miðum, loysir tað seg ikki at fiska hann og tí verður hann ikki fiskaður.

Vit hava í fleiri umførum minka tal av brúktum døgum. Tí kunnu vit spyrja, hvar er fiskurin? Avreiddur er hann ikki.

Tí er galdandi, at hvør einasti fiskur vit goyma í sjónum doyr.

Fortreytin (3) at fiskur vit goyma í sjónum verður veiddur í framtiðini er ein ódokumentera fortreyt. Tað kann dokumenterast, at hendan fortreyt ikki er lokin. Fortreytin (4) at veiða pr. húk er í mun til stovnstødd er ikki dokumentera, meðan tað mótsætta er dokumentera í vísindaligari grein um húkaveiðu fyri umleið 15 árum síðan. Somuleiðis vísa yvirlitstrolingar hjá Havstovuni, at tað ikki er samsvar millum stovnsstødd og veiðu. Trolveiða prógvar eisini, at samsvar ikki er millum stovnsstødd og veiðu.

Tað prógvar samstudis, at tað er føðin sum avgerð veiðuna og ikki stovnsstøddin og tað er ein øgilga týdningarmikil munur.

Stórur fiskur goymdur í sjónum

Hagtøl vísa, at vit fiska mest av smáum fiski. Stórur fiskur hevur 20-40% hægri prís enn smærri fiskur.

Orsøkin til at teir sum fiska, fiska smærri heldur enn størri tosk má verða, at veiða av stórum fiski er minst 20-40% minni í vekt pr. húk/troltíma.

Tað eru nógvir óbrúktir dagar. Tí má verða galdandi, at tað als ikki loysir seg at troyta tær leiðir, har stórur toskur er. Loysti tað seg, tó ikki eins væl sum at veiða smærri fisk, var tal av óbrúktum døgum lægri enn tað er í dag. Tey ár, nógv er at fáa, fer hvør fjøl á flot og tá eru næstan ongir óbrúktir dagar.

Tað viðførur, at goyma vit fisk til hann blívur eldri, so verður hann als ikki veiddur. Sum dømi kunnu vit nevna, at 7 ára gamlan fisk veiða vit í stórum nøgdum, tey fáu ár hann nærkast landi. Fyrr veiddu vit stóran gýtingarfisk, men tær leiðir eru í dag stongdar.

Fortreytin (3) at vit kunnu veiða fisk vit goyma í sjónum er tí ikki lokin.

Sum nevnt eru á leið 10 ymiskar fortreytir, fyri modellinum hjá Havstovuni. Her eru 4 viðgjørdar. Í prinsippinum líkjast hinar hesum. Tilfar er til allar 10 fortreytirnar. Men tað er jú bara meira av tí sama.

Hetta er ovmikið til at prógva at Havfrøðin er orsøkin til at toskastovnurin er illa fyri.

Hetta prógvar at Havfrøðin kostar føroyska samfelagnum 1 milliard í útflutningsvirði hvørt einasta ár.

Landsstýrið ætlar at brúka sama model til uppsjóvarfisk. Tað kann prógvast at úrslitið verður tað sama, sum við botnfiski. Minni fiskur og 1 millard lægri avreiðingarvirði.

Vildi meint, nú kreppa er í durinum, átti fólk at skilt, at hetta er munurin millum at Føroyar fara á húsagang og at vit sleppa nøkurlunda snikkaleys.

Eivind Jacobsen

Granskari

0 FacebookTwitterPinterestEmail

12,5 milliardir vóru útgoldnar í A-skattaðum lønum seinasta tólv mánaða skeiði frá oktober í fjør til september í ár. Tað eru slakar 640 milliónir meira samanborið við undanfarna tíðarskeið, sum er ein vøkstur á 5,3 prosent. Hetta skrivar Hagstovan.

Lønirnar vóru slakar 640 milliónir krónur, ella 5,3 prosent, størri í tíðarskeiðnum frá oktober 2023 til september 2024 samanborið við undanfarnu 12 mánaðirnar. 

Tú kanst lesa meira her

Kelda: hagstova.fo 16 okt 2024

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Samlað var útflutt fyri 11,9 milliardir krónur í uppgerðarárinum frá september 2023 til august 2024. Tað er ein góð milliard krónur minni enn undanfarna skeið.

Útflutningurin fyri august er nú gjørdur upp, og í talvunum niðanfyri ber til at síggja útflutningin tíðarskeiðið september 2023 til august 2024 samanborið við undanfarna tíðarskeiðið.

Fiskavøruútflutningurin er minkaður 819,7 milliónir krónur, ella nærum 8 prosent. Útflutningurin av laksi, toski og fóðri gongur fram, meðan útflutningurin av øðrum fiskasløgum gongur aftur. Minkingin í bólkinum “Ikki fiskur” stavar fyri tað mesta frá minni útflutningi av brennievni og skipum. 

Útflutningurin av laksi er vaksin 587,6 milliónir krónur. Virðið er vaksið við næstan 11 prosentum og nøgdin er vaksin góð 17 prosent.

Les meira her

Kelda hagstovan.fo 15 okt. 2024

0 FacebookTwitterPinterestEmail

Spurningurin er um peningastovnarnir hava tikið eina sera skeiva avger, tá teir valdu at menna nýggjan netbanka saman við donskum veitarum og peningastovnum. Aftur í dag sita fólk á skrivstovum og fáa ikki arbeitt tí aftur er ólag á danska netabankanum.

Í roknskapinum hjá fleiri peningastovnum stóð gjøgnum fleiri ár, at ársúrslitið var ikki so gott orsaka av stórum KT íløgum. Út frá hesum kunnu vit skjótt gera eina meting sum sigur at sannlíkt er at peningastovnarnir hava brúkt eina 500 milliónir krónur til hetta prosjekt. Flest øll sum fylgja við vita, at Danmark er um at verða heimsmeistari í vánaligum og kollsigldum stórum almennum KT verkætlanum – skatt – politi – ejendomsvurdering v.m. .   Hví ikki brúka føroyska vitan. Vit hava hópin av KT fólkum sum sita í Føroyum og arbeiða fyri útlendskar veitarar. Hvar er Elektron í øllum hesum. Hugsa tær um vit í Føroyum søgdu at vit menna nýggjan KT platform í Føroyum og nýta 300 mió. kr í Føroyum til prosjektið og keypa danskar tænastur sertænastur fyri 200 mió. Kr.  So vildi hetta verið munandi íkast til Føroyska samfelagið og landskassan.

Tá peningastovnur bjóðaði til fund um nýggja netabnakan

Jú fólk byrjaði at koma til kunningarfundin og tað sást at bankafólkini vóru stolt tí uppmøtingin sá út til at verða góð, hetta vóru bókhaldarar, grannskoðarar og fíggjarleiðara v.m. fólk sum til dagliga halda skil á at lønir verða fluttar og rokningar goldnar. Men nú gjørdist klokkan 14.00 og fólk blivu við at koma og bankafólkini vóru nú noydd at renna og finna fleiri stólar, nú sæst á andlitsbrotinum at her ruggaði ikki alt rætt og blivu tey meira “strøm” í andlitinum, nú kundi tey so smátt byrja framløgurnar og skjótt merktist av øllum hvøssu spurningum, at hetta var ikki ein netbanki ið var búgvin at rulla út á marknaðin.

I dag eru munandi tillagingar gjørdar og virkar hann nokk sum hann skal. Men tú kanst ikki skriva ein tekst sum er longri enn 30 bókstavir tá tú skal skriva eina viðmerking um flytingina. Hetta virkar sera tápuligt og danskt. Eftir stendur spurningurin hví mentu vit ikki okkara egnu skipan, ella saman við Noreg ella øðrum londum sum hava góðar loysnir at vísa á. Hvar er Elektron í øllum hesum. Vit í Føroyum hava víst at vit duga, vit høvdu ein fínan netbanka og vit mentu heimsins bestu KT skattaskipan. Kanska netbankin virkar aftur nú so eg kann fara til arbeiðis og flyta rokningar og gera lønir. Tað sita kanska eini 500 fólk og bíða eftir at danski netbankin í Føroyum fer at virka aftur.

Havandi í huga at landið eigur stóran ognarlut í einum peningastovni, er eisini undrunarvert at teirra nevndarumboð ikki hava strongt á at roynt at fingið eina føroyska loysn. Tað fæst nokk nógv KT í Føroyum fyri einar 500.000.000 kr.  

Óli M. Lassen, reiðari og stjóri á 24.fo

0 FacebookTwitterPinterestEmail
Newer Posts

Fiskivinna Music expresses feeling and thought, without language. It was below and before speech, and it is above and beyond all words.