Author

Fróði Lassen

Fólk og Samfelag

Gimmi prestvígdur í Glyvra kirkju 22. oktober

by Fróði Lassen oktober 21, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Tann 18. september innstillaðu kirkjuráðini í Glyvra prestagjaldi gudfrøðingin Gimma Olsen í kallið sum virkandi sóknarprest í prestagjaldinum. Talan er trý støð, har gudstænasta verður hildin: Glyvra kirkja, Rituvíkar kirkja og Bønhúsið í Søldarfirði.

Gimmi er ættaður úr Klaksvík og er doyptur Símun Pauli Olsen. Eisini í kirkjuligum høpi fara vit at nýta navnið Gimmi, sum hann hevur borið alt frá barnaárum.

Tríggjar umsóknir komu til kallið. Tænastutíðin er frá 1. november 2025 – 31. januar 2026.

Hóast Gimmi ikki er prestvígdur, hevur hann drúgvar royndir innan kirkjugátt. Hann hevur gjørt tænastu í Noregi sum vikarprestur. Tey mongu seinastu árini hevur Gimmi verið partur av og virkað í tøttum samstarvi við lutherskar kirkjur í Grønlandi, Noregi, Aserbadjan og Mali.

Í knapt 8 ár hava hann og konan búð í Grønlandi. Gimmi hevur starvast á grønlendska Universitetinum (Setrinum), har hann undirvísti teimum komandi prestunum í grønlendsku fólkakirkjuni. Harafturat hevur hann granskað í praktiskum grønlendskum kirkjulívi, serliga innan diakoni.

Gimmi verður prestvígdur í Glyvra kirkju mikukvøldið 22. oktober kl.18.00. Undir somu gudstænastu skipar dómprósturin hann í kallið sum virkandi sóknarprestur.

Gudstænastan er almenn, og øll eru vælkomin.

_{Kelda: Fólkakirkjan okt.2025 Mynd framssíða: RunavíkarKirkja / Runavíkar kommuna}

oktober 21, 2025 0 comments

Fólk og Frítíð

Fiskikapping 2025

by Fróði Lassen oktober 18, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Í dag var fiskikapping í Klaksvík. Hetta er ein fiskikapping í er á hvørjum árið.Tað er Grunnurin Dragin íð stendur fyri fiskikappingini

Í góðveðrinum í kvøld komu bátarnir aftur at landi og var samlaða veiðan 5.400 pund. Veiðan verður seld og innkomni peningurin fer til at viðlíkahalda skúlaskipið M/B DRAGIN

Greinin verður dagførd

Vinnarnir vóru:

Nr. 1 M/B MARIA

Nr. 2 M/B EYDNUFARIÐ

Nr. 3 M/B DALSENNI

Stórsta fiskin fekk M/B XXXXXX

Lútakastið vann M/B BENJAMIN ein kekk uppá 2000 kr

Myndir 24fo.news – Óli M. Lassen

oktober 18, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Dagarnir eru uppi hjá bólki 5B

by Fróði Lassen oktober 16, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Í góðveðrinum í dag var neyðugt at koyra agnið inn aftur í frystaríði og geva avboð

Friðarligt við egningaskúrarnar í Klaksvík í dag, nú fiskidagarnir hjá útróðrarbátunum í bólki 5B eru uppi. Útróðarbáturin NAKKUR riggaði til at fara til útróðrar og hevði tikið høgguslokk út til at skera agn og menn vóru í gongd við at knusa goggur til agn, tá boð komu um at dagarnir hjá bólkinum vóru uppi. Hetta kom illani við hjá teimum og uppløgan verður long og er heystróðruin góð fiskitíð um viðrar og prísirnir eru methøgir.

oktober 16, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Góð útróðrartíðindir úr Klaksvík

by Fróði Lassen oktober 15, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Seinastu túrarnir hjá útróðrarbátunum hava verið góðir og er hestróðurin byrjaður av álvara

Ein av minni útróðrarbátunum NAKKUR setti 27 stampar og hevði um 200 pund uppá stampin, tá teir landaðu Týsdagin hjá NFCS. Teir landaðu góð 5.300 pund skrivar Norðlýsið.

NORÐSØKIÐ var á Føroya Banka og høvdu teir góð 23.000 pund og var toskurin val í holdum. Tað ljóðaði frá egningarskúrunum á stongunum, at tað vóru einans 2 slanar (rak toskar). So toskurin hevur fingið nógva og rætta føði eftir gýtingina.

LÍÐHAMAR hevur eisini gjørt ein roktúr á Føroya Banka, teir høvdu 30.000 pund og við bátinum eru 5 mans. Heili 35% av veiðuni var toskur 1. Samlaða veiðan av toski var sløk 38% og veiðan av Hýsu er góð 45%

Myndir & talva: 24fo.news

oktober 15, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Trupult at reka fiskivinnu í hesum døgum

by Fróði Lassen juli 16, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Stórar skerjingar í døgunum hjá línuskipinum fara nú at merkjast og ikke er møguligt at fáa dagar úr buffaranum fyrr enn í oktober mánað

Í morgun kom línuskipið M/S JÁKUP B á Klaksvík og fara teir aftur til fiskiskap seinri í dag. Teir hava góð 100 tons. Skiparin John Kári Jacobsen sigur, at fiskiskapurin ikki er av tí besta, men er tað vanligt hesa árstíðina, men góðir fiskaprísir gera at úrtøkan kann verða nøktandi hjá manning og reiðaríð.

Tað er sera løgið at eingin ger vart við seg og spyr hann hvar eru tingmennirnir hjá okkum.

Hann sigur víðari, at tað er ein trupulleiki at buffarin ikke er tøkur fyrrenn í oktober 2025 og eisini er tað ein trupulleiki um eitt línuskip hevur nokk av døgum nú, og vil lata nakrar dagar til eitt skip í mangler dagar, so fær tað skipið sum hevur latið einum skipið fiskidagar ikki dagar úr buffaranum.

Um buffarin:

Fiskidagar í buffaranum verða ásettir við støði í teimum døgum, sum ikki vóru brúktir í fiskiárinum 2024.

Skip í bólki 3 kunnu byrja at brúka dagar úr buffaranum eftir 1. oktober 2025, tá teir útlutaðu fiskidagarnir eru brúktir.

Dagar, sum eru avhendir til onnur skip, telja ikki sum brúktir, uttan so at sama dagatal er móttikið og brúkt aftur.

So, um tú hevur brúkt allar tínar útlutaðu dagar áðrenn 1. oktober, kanst tú søkja um at fáa dagar úr buffaranum tá. Tað er ein góður møguleiki at halda skipið í gongd seinni á árinum.

60% reglan

60%-reglan er ein lógarkrav, sum hevur stóran týdning fyri bólk 3 (línuskip yvir 110 tons) og bólk 4 (útróðrarbátar). Hon er sett í verk fyri at tryggja, at fiskirættindi verða brúkt virkið og ikki bert útskrivað fyri at avhenda víðari.

Lógin sigur at skip, sum vilja avhenda fiskidagar, skulu hava brúkt í minsta lagi 60% av sínum tillutaðu fiskidøgum í undanfarna fiskiári.

Hetta er galdandi bæði fyri tíðaravmarkaða avhending (t.d. fyri eitt ár) og endaliga avhending (varandi flyting av rættindum)

Um skipið ikki lýkur 60%-kravið, kann tað ikki avhenda dagar til onnur skip – hvørki fyri eitt ár ella endaliga.

Reiðarar vísa á, at skip, sum av ymsum orsøkum ikki hava fingið brúkt 60% av sínum døgum, verða straffað við at missa møguleikan at avhenda dagar.

Hetta kann raka skip, sum hava havt tekniskar trupulleikar, veðurlagsavmarkingar, ella lítið av fiski, og tí ikki hava fingið brúkt dagarnar.

Tað merkir, at skip, sum annars kundu hjálpt øðrum við at avhenda óbrúktar dagar, verða útihýst úr skipanini, hóast teir hava rættindi.

Hvat er endamálið við regluni?

At forða fyri spekulasjón, har fólk fáa fiskiloyvi bert fyri at selja dagar víðari uttan at fiska sjálvi.

At tryggja, at fiskirættindi verða brúkt virkið, og ikki liggja óbrúkt.

Ber ikki til at tilrættaleggja virksemið:

Óli M. Lassen reiðari sigur at 60% reglan er ein forðing. Um eitt skip ikki hevur brúkt 60% av sínum døgum so kunnu teir ikki lata øðrum dagar. Og sjálvt við áhaldandi skerjingum í fiskidøgum, so tora reiðaríðir ikki at keypa sær eyka fiskidagar fyri at leggja upp fyri, komandi niðurskurðum tí tey blíva straffa, um tey ikki brúka 60% av egnum døgum. So hetta ger tað sera trupult at tilrættaleggja og tryggja at reiðaríðir hava nokk dagar. Tað er spell nú tað sær út til, at fiskiflotin alsamt minkar ár eftir árið sigur Óli M. Lassen reiðari.

Hvat hendir, um skip ikki brúkar 60%?

Fiskidagar og kvotur verða ikki útskrivaðar til skipið fyri nýggja fiskiárið, um tað ikki lýkur 60%-kravið.
Munurin millum brúkt og 30% kann eisini falla aftur til landið, sambært §36 í lógini.
Hetta merkir, at skipið missir rættindi, og dagarnir verða býtt til onnur skip, sum lúka treytirnar.

Nær kom hetta í gildi?

Reglan um 60% brúksskyldu fyri útskriving av fiskidøgum og kvotum kom í gildi 1. januar 2023.
Hon er galdandi fyri fiskiárið 2024 og framyvir, og myndugleikarnir kanna, um skip hava brúkt nóg mikið av sínum rættindum árið frammanundan.

Undantøk?

Uppsjóvarfiskur (makrelur, svartkjaftur, norðhavssild) er undan 60%-regluni, tá tað kemur til avhending.
Men fyri botnfisk og fiskidagar í føroyskum sjógvi, er reglan galdandi.

Tað er tí sera týdningarmikið, at skip brúka sínar fiskidagar, um tey vilja tryggja sær rættindi komandi ár.

Og sum vanligt síggja vit at uppisjóðarflotin er undantikin reglunum, hetta er gjøgnumgangandi í øllum lógarverkið, teir kunnu landa har teir vilja, teir kunnu flyta kvotur yvir um ár, so teir altíð kunnu optimera hvar teir landa og nær teir fiska. Meðan Línuskip missa hópin av tonsum hvørt ár, tí tey sleppa ikki at flyta kvotur yvir um ár, sigur Óli M. Lassen reiðari at enda við 24fo.news.

juli 16, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Fiskimálaráðið undir ákæru: Søgulig fiskirættindi “dottin burtur” í ólógligari fyrisiting?

by Fróði Lassen juli 2, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Ófriður í føroysku fiskivinnuni, eftir at Fiskimálaráðið hevur tikið søgulig og keypt fiskirættindi á Føroya Banka frá P/F FISKA25. Felagið kærir málið til Løgtingsins Umboðsmann og Løgmálaráðið og ákærir Fiskimálaráðið fyri at seta seg oman fyri lógina og bróta grundleggjandi rættarprinsipp.

Hetta er dømið um eitt reiðaríð, men kennir redaktiónin til veruligu eigarar og Bankadagar.

Ein álvarsom ósemja hevur tikið seg upp í føroysku fiskivinnuni. P/F FISKA25, eitt reiðarí við línuskipi og útróðrarbáti, arbeiðir við at senda eina formliga kæru til Løgtingsins Umboðsmann (LUM) og Løgmálaráðið. Felagið ákærir Fiskimálaráðið fyri at hava tikið teirra søguligu og lógliga keyptu fiskirættindi á Føroya Banka og í staðin lýst tey “dottin burtur” vegna ikki-nýtslu. Henda “uppsøgn” verður mett at vera ólóglig og beinleiðis inntriv í eginrættindi og bólkarættindi hjá Bólki 3.

P/F FISKA25 hevur keypt og fingið til vega hópin av døgum at fiska á Føroya Banka, og hesi rættindi hava verið skrásett hjá Vørn, ein stovnur undir Fiskimálaráðnum sjálvum. Henda skráseting vísir, at Fiskimálaráðið hevur verið vitandi um og umsitið henda handil við rættindum. At ráðið nú velur at avtaka hesi longu etableraðu rættindi uttan hóskandi løgfrøðiliga grundgeving, og síðan nýútlutar tey tilvildarliga, skapar eina grundleggjandi mótsøgn og undirgravur trúvirði hjá myndugleikanum.

Lógarbrot og Lógarheimild – Ein Fløkja av Kunngerðum

Kjarnin í kæruni snýr seg um Fiskimálaráðsins tulking og nýtslu av Sjófeingislógini, serstakliga § 22, stk. 1 og 2. Felagið vísir á, at fiskiskapurin á Føroya Banka longu er reguleraður við serstakari skipan, og tí hevur § 22, stk. 1, ið viðvíkur óreguleraðum stovnum, onki við hetta at gera. Tað er eisini áhugavert at síggja, at kunngerðin frá 2024 (nr. 46) vísti til báðar greinirnar, meðan kunngerðin frá 2025 (nr. 99) bert vísir til § 22, stk. 2. Henda inkonsekvens í løgfrøðiligum grundarlagi kann veika lógligheitina av avgerðunum og tykist vera ein óbeinleiðis viðurkenning av, at § 22, stk. 1 ikki var hóskandi heimild. Um ein kunngerð er grundað á skeiva heimild, kann hon verða mett ólóglig (ultra vires), sum hevur víðtøknar avleiðingar.

Søgulig Rættindi – Óvirðing og Afturvirkandi Lóggáva

P/F FISKA25 hevur brúkt hópin av peningi at keypa upp sín part av fiskirættindum. Línuskipið “FISKAR” átti upprunaliga 38 dagar, harav ein stórur partur var keyptur. Allar hesar sølur vórðu skrásettar hjá Vørn/Fiskimálaráðnum, sum skapti eina lógliga væntan um, at hesi rættindi vóru verulig og vórðu viðurkend. At taka hesi rættindi aftur uttan hóskandi lógarheimild ella endurgjald, og við grundgevingini at tey eru “dottin burtur”, er eitt beinleiðis brot á rættarvissu og góða fyrisitingarskipan.

Ráðið grundgevur eisini við einari “10-ára reglu” um óbrúktar dagar, sum er óhaldgott, tí Føroya Banki hevur verið stongdur fyri fiskiskapi orsakað av lívfrøðiligum viðurskiftum. At revsa reiðarí fyri ikki at nýta rættindi, tá tey hava verið alment bannað at nýta tey, er ólogiskt og grundleggjandi ósakligt. Hetta er eitt beinleiðis brot á prinsippið “lex retro non agit” (lóg virkar ikki afturvirkað), ið er ein hornasteinur í føroyskum rætti.

Dómsvald og Altjóða Krøv – Svøk grundgeving

Fiskimálaráðið avvísir dómin hjá Føroya Rætti frá 1995 (BS 838/1995), sum staðfesti, at ráðið ikki hevði heimild at flyta søgulig botnfiskarættindi millum bólkar. Ráðið sigur, at dómurin viðvíkti kvotum, ikki døgum, og tí er óviðkomandi. Hetta verður mett sum ein veik roynd at sleppa undan einum bindandi fordømi, tí undirliggjandi prinsippið um verju av etableraðum bólkarættindum er framvegis fullkomiliga galdandi.

Ráðið førir eisini fram, at tey ikki kunnu nýta tey søguligu rættindini, tí so kunnu onnur lond gera krav uppá at fiska á Føroya Banka. Henda ákæra er eisini óhaldgott, tí sambært altjóða havlógini (UNCLOS) hevur strandarstaturin (Føroyar) fullan suverenitet yvir livandi tilfeingi í sínum serbúskaparliga øki (EEZ). Innanhýsis umsiting og útlutan av fiskirættindum í føroyskum sjógvi hevur onga beinleiðis ávirkan á rættindi hjá øðrum londum, uttan so at serligar altjóða avtalur eru galdandi. Hetta argument tykist vera ein roynd at rættvísgera eina politiska avgerð við at vísa til eitt óviðkomandi altjóða argument.

Ráðharraovboð og Fylgjur fyri Vinnuna – Eitt Mynstur av Óvissu

Avgerðin hjá ráðnum um at nýútluta søguligar fiskidagar við einari kunngerð, í staðin fyri eini løgtingslóg, vekur álvarsamar spurningar um ráðharraovboð. Grundleggjandi broytingar í etableraðum rættindum skulu gerast við løgtingslóg, ikki við fyrisitingarligum kunngerðum.

Svartkjaftamálið vísir enn eina ferð henda spenning, har Felagið Nótaskip hevur ført fram, at landsstýrismaðurin manglar heimild at broyta útlutanir við kunngerð og eigur at nýta eina løgtingslóg. Felagið hevur ávarað um “anarki” og forðaðar íløgur. Henda endurtikna nýtsla av kunngerðum fyri slíkar broytingar, hóast greið dómsfordømi og áhaldandi mótstøðu frá vinnuni, bendir á eitt skipað mynstur av ovboði, ið undirgravur maktarbyti og skapar sera stóran óstøðugleika í vinnuni. Tá íløgur í skip, útgerð og útbúgving kunnu verða tilvildarliga broyttar ella tiknar aftur við einari kunngerð, forðar tað langtíðaríløgum og hevur víðtøknar neiligar avleiðingar fyri búskaparligu heilsu og menning av føroysku fiskivinnuni.

Hvítingsbróður-málið – Eitt søguligt fordømi fyri endurgjaldi

Málið um Hvítingsbróður er eitt týðandi fordømi, ið styrkir argumentini hjá P/F FISKA25. Tá veiða eftir Hvítingsbróður var steðgað orsakað av lívfrøðiligum viðurskiftum í 90’unum, varð ein nýggj lóg gjørd, Løgtingslóg nr. 85 frá 6. juni 1997, sum veitti endurgjald til eigarar av Hvítingsbróður-rættindum fyri teirra frátiknu rættindi. Hetta vísir, at tað áður var viðurkend praksis at veita endurgjald, tá fiskirættindi vóru ávirkað av almennum verndartiltøkum.

Fiskimálaráðið hevur samanborið støðuna á Føroya Banka við avgerðina um toskakvotuna á Flemish Cap í 2010. Men henda samanbering er óhóskandi, tí Flemish Cap er í altjóða sjógvi, har reglurnar eru øðrvísi enn í føroyskum sjógvi. Hvítingsbróður-málið er tí eitt munandi meira relevant fordømi, tí tað viðvíkur føroyskum sjógvi og beinleiðis endurgjaldi fyri rættindi, sum vórðu ávirkað av lívfrøðiligum verndartiltøkum. Ráðsins selektiva nýtsla av fordømum, har eitt minni relevant fordømi verður framført, meðan eitt sera relevant fordømi verður ignorerað, veikar teirra argument og gevur fatan av, at teirra avgerðir eru politiskt grundaðar heldur enn løgfrøðiliga konsekventar.

Niðurstøða og Tilmæli: Krevja rættvísni í fiskivinnuni

Gerðir Fiskimálaráðsins viðvíkjandi fiskirættindum á Føroya Banka eru eftir hesi gjøllu greining løgfrøðiliga óhaldgóðar og stríða ímóti grundleggjandi prinsippum í føroyskum fyrisitingarrætti.

P/F FISKA25 krevur, at Løgtingsins Umboðsmaður ger eina formliga ólógligheitserklæring av gerðum Fiskimálaráðsins og mælir til beinanvegin at endurreisa rættindini hjá felagnum á Føroya Banka. Harafturat verður mælt til skipaðar broytingar í fyrisitingarligum arbeiðshátti hjá Fiskimálaráðnum, har allar týðandi broytingar í etableraðum fiskirættindum verða gjørdar við løgtingslóg, prinsippini um lex retro non agit og rættarvissu altíð verða hildin, og at viðkomandi dómsfordømi verða tikin til eftirtektar á ein sakligan og konsekventan hátt.

Henda kæra er ein neyðug reaktión á eina støðu, har almennar gerðir tykjast at undirgrava grundleggjandi rættindi og prinsippini fyri góða fyrisiting. Ein skjót og gjøllig kanning frá Løgtingsins Umboðsmanni er avgerandi fyri at endurreisa álit og tryggja eitt stabilt og rættvíst umhvørvi fyri føroysku fiskivinnuna. Spurningurin er nú, um Løgtingsins Umboðsmaður fer at taka málið í álvara og seta hart ímóti hørðum móti Fiskimálaráðnum.

juli 2, 2025 0 comments

Fólk og Samfelag

45 íbúðir í Runavík

by Fróði Lassen juni 5, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Seinrapartin í dag – í býráðssalinum á Glyvrum – skrivaðu Jóan Petur Vang og Tórbjørn Jacobsen undir leigusáttmála um lendi í miðbýarøkinum í Runavík. Fyri tað hevði fundur verið í fíggjarnevndini og eykabýráðsfundur, har ið uppskotið til sáttmála var einmælt samtykt.

Nakað er fráliðið síðan málið tók seg upp, og grót varð lagt út til endamálið sunnanvert í bátahylinum í Runavík. Fleiri partar hava verið inni í drúgvu tilgongdini, men eftir at Jóan Petur Vang einsamallur hevði fingið ræði á Spf. Bryggjan tók málið rættiliga dik á seg, og nú undirskrivað er, bíðar felagið bert eftir endaliga byggiloyvinum, sum skal vera útskrivað áðrenn 1. juli í ár. Ætlanin er at byrja byggingina 1. august 2025.

Tvær lonir skulu byggjast í økinum við 45 eigaraíbúðum. Fyrst verður farið undir Lon1 við 18 íbúðum og eftir tað Lon2 við 27 íbúðum. Í niðastu hæddunum verður rúm fyri handils/vinnu-virksemi. Kjallarahæddirnar vera ávikavíst 350 og 524 fermetrar.

Fyrra lonin ætlast at vera innilokað áðrenn ársskiftið 2025/2026. Byrjað verður at byggja lon2 í mars mánaða næsta ár, og øll ætlanin væntast at vera framd endaliga við ársenda 2027.

Runavíkar kommuna grovplanerar lendi og liðugtger írestandi uttanumøki og parkeringspláss og fer eisini undir at gera frontin út ímóti bátahylinum.

_{Kelda & myndir: runavik.fo}

juni 5, 2025 0 comments

Fólk og Samfelag

Afturlatingartíðir hjá endurnýtslunum 5. og 9. juni

by Fróði Lassen juni 3, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Allar støðir og endurnýtslur hjá Kommunalu Brennistøðini lata aftur klokkan 12 á grundlógardegnum hósdagin 5. juni. Mánadagin 9. juni er 2. hvítusunnudagur, og tá eru endurnýtslurnar stongdar.

Húsarhaldsruskið verður heintað sum vanligt hesa vikuna. Í komandi viku verður húsarhaldsruskið, sum vanliga verður heintað mánadag, heintað aðrar dagar í vikuni.

_{Kelda & mynd: torshavn.fo 3 juni 2025}

juni 3, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Fiskimálaráðið og Føroya Banki: Ein Kritisk Greining av Fiskirættindum og Fyrisitingarligum Arbeiðshátti

by Fróði Lassen maj 29, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Spurningurin er um Fiskimálaráðharrin fór út um sínar heimildir og gjørdi seg inn á søgulig rættindi hjá bólki 3 Línuskipunum, bæði inn á eginrættindi og bólkarættindi, tá hann í kungerð ásetti dagar á Føroya Banka?

Hetta spyr reiðarin og eigarin av 24fo.news Óli M. Lassen, siviløkonomur. Víðari sigur hann, at hann ikki er løgfrøðingur, men við tí ráðgeving hann hevur fingið og í samrøðum við undanfarna fiskimálaráðharra, so er hann av tí greiðu fatan, at her er ikki rætt farið framm. Tí hevur hann eisini spurgt Gemini AI um hetta og her kanst tú lesa niðurstøðuna og greining gjørd av Gemini AI. Nú mugu løgfrøðingar útleggja tekstin.

I. Inngangur: Spenningur millum Søgulig Rættindi og Nýggja Regulering

Føroya Banki, eitt av okkara týdningarmiklastu fiskileiðum, er aftur miðdepil í einum kjak um fiskirættindi og regulativar mannagongdir. Fyri reiðarar í bólkum 3, 4 og 5 hevur nýggja kunngerðin hjá Fiskimálaráðnum fyri fiskiskap á Føroya Banka í 2025 reist álvarsamar spurningar. Serstakliga er tað uppfataða vanvirðingin av longu etableraðum søguligum rættindum, saman við eini týðandi broyting í løgfrøðiliga grundarlagnum fyri 2025-reguleringini í mun til undanfarin ár, sum hevur elvt til kjak.

Eitt ítøkiligt dømi vísir, at eitt skip í bólki 3 hevur 35 dagar á Føroya Banka, harav umleið 15 dagar eru fingnir frá landinum og umleið 20 dagar eru keyptir frá bólki 4. Henda keyps- og søluskipan vísir, at ein ávísur ognarrættur til hesar dagar hevur verið viðurkendur. Tó útlutar Fiskimálaráðið nú nógv fleiri dagar til bólk 4 enn til bólk 3, sum verður mett sum eitt beinleiðis inntriv í teirra egnu rættindi og bólkarættindi. Hesi søguligu rættindi verða eisini sagt at vera beinleiðis til skjals á heimasíðuni hjá Vørn, sum er ein stovnur undir Fiskimálaráðnum. Henda støða krevur eina gjølliga løgfrøðiliga kanning av arbeiðsháttinum hjá Fiskimálaráðnum.

II. Løgfrøðiliga Grundarlagið fyri Fiskivinnuumsiting

Grundleggjandi løgfrøðiliga ramman fyri nýtslu av livandi havtilfeingi í Føroyum er Sjófeingislógin (Løgtingslóg nr. 152 frá 23. desember 2019, sum seinast broytt). Endamálið við lógini er at tryggja burðardygga og lívfrøðiliga og búskaparliga skilagóða gagnnýtslu av livandi havtilfeingi, at varðveita tilfeingið sum ogn Føroya fólks, at tryggja størsta samfelagsbúskaparliga íkastið, og at stuðla undir arbeiðsmøguleikar og vinnuligt virksemi um alt landið. Fiskirættindi eru knýtt at ávísum fiskiførum.

Fiskimálaráðið hevur víðfevnt vald at regulera fiskivinnuna, herímillum at útskriva kunngerðir, sum áseta serstakar reglur fyri fiskiskap. Hesar kunngerðir mugu hava greiða løgfrøðiliga heimild í Sjófeingislógini.

Innihaldið í § 22, stk. 1 og § 22, stk. 2 í Sjófeingislógini

Tær týðandi greinirnar í hesum máli eru § 22, stk. 1 og § 22, stk. 2 í Sjófeingislógini. Hesar greinir geva landsstýrismanninum heimild at regulera fiskiskap:

§ 22, stk. 1 gevur landsstýrismanninum breiða heimild at seta reglur fyri fiskiskapi eftir fiskasløgum og djórasløgum, ið ikki eru fevnd av kvotuskipanini ella fiskidagaskipanini. Hetta fevnir um áseting av heildarkvotum, atgongd, býti av heildarkvotum millum bólkar, einstøk fiskifør og veiðihættir, umframt reglur um loyvir, fiskileiðir, reiðskap og hjáveiðireglur.
§ 22, stk. 2 gevur landsstýrismanninum serstaka heimild at áseta skipan fyri fiskiskapi eftir botnfiski á Føroya Banka, og at áseta reglur um, hvørjir bólkar av fiskiførum ella veiðihættir kunnu gerast partur av skipanini.

Tað er avgerandi at skilja, at § 22, stk. 1 serstakliga viðvíkur óreguleraðum fiskastovnum og tískil hevur einki við regulering av fiskiskapi á Føroya Banka at gera, tí fiskiskapurin har er longu reguleraður við serstakari skipan.

III. Føroya Banki: Broytingar í Regulering og Løgfrøðiligum Grundarlagi

Reguleringin av fiskiskapi á Føroya Banka hevur broytt seg týðandi millum 2024 og 2025, serstakliga viðvíkjandi løgfrøðiliga grundarlagnum.

2024 Kunngerðin: Breiðari Løgfrøðiligt Grundarlag

Kunngerð nr. 46 frá 27. mai 2024 um tíðaravmarkaða serskipan fyri veiðu eftir botnfiski á Føroya Banka í 2024 vísti greitt til bæði § 22, stk. 1 og § 22, stk. 2 í Sjófeingislógini sum sítt løgfrøðiliga grundarlag. Henda regulering tillutaði bólki 3 (línuskip yvir 110 tons) 40 dagar, bólki 4 (størri útróðrarbátar yvir 15 tons) 135 dagar, og bólki 5 (útróðrarbátar undir 15 tons) 90 dagar.

2025 Kunngerðin: Avmarkað Løgfrøðiligt Grundarlag

Í mun til hetta, vísti kunngerð nr. 99 frá 19. mai 2025 fyri 2025 serstakliga til bert § 22, stk. 2 í Sjófeingislógini sum sítt løgfrøðiliga grundarlag. Tillutan av fiskidøgum fyri 2025 var óbroytt talsliga: 40 dagar fyri bólk 3, 135 dagar fyri bólk 4, og 90 dagar fyri bólk 5. Tó var eitt nýtt inntøkukrav innført fyri bólk 5: eitt skip má hava avreitt fyri í minsta lagi 500.000 krónur í í minsta lagi einum av árunum 2022-2024 fyri at kunna fáa loyvi at fiska á Føroya Banka.

Hví henda broyting í løgfrøðiligum grundarlagi? Frátøkan av § 22, stk. 1 frá løgfrøðiliga grundarlagnum fyri 2025-kunngerðina er týðandi. Tá § 22, stk. 1 viðvíkur óreguleraðum stovnum, er tað óskiljandi, at hon varð nýtt sum heimild í 2024-kunngerðini fyri Føroya Banka, sum er ein regulerað fiskileið. At henda heimild síðan verður tikin burtur í 2025-kunngerðini, uttan at hetta verður greitt frá, kann tykjast sum ein roynd at avmarka gjøgnumskygni ella at umganga ávísar mannagongdir, sum kundu verið knýttar at hesi breiðari heimild. Hetta vísir á eina møguliga løgfrøðiliga manøvur til at strømlinjera regulativu mannagongdina ella at fyribyrgja serstakar løgfrøðiligar avbjóðingar, sum kundu verið knýttar at breiðari virkisøkinum hjá stk. 1.

Talva: Samanberandi Yvirlit av Reguleringum á Føroya Banka (2024 móti 2025)

Eginleiki	2024 Føroya Banka Kunngerð (Nr. 46 frá 27.05.2024)	2025 Føroya Banka Kunngerð (Nr. 99 frá 19.05.2025)
Løgfrøðiligt Grundarlag	§ 22, stk. 1 og § 22, stk. 2 í Sjófeingislógini	§ 22, stk. 2 í Sjófeingislógini
Heimild § 22, stk. 1	Almenn heimild at regulera fiskiskap eftir fiskasløgum, ið ikki eru fevnd av kvotu- ella fiskidagaskipan.	Ikki vísað til.
Heimild § 22, stk. 2	Serstøk heimild at regulera botnfiskiskap á Føroya Banka.	Serstøk heimild at regulera botnfiskiskap á Føroya Banka.
Raktir Bólkar	Bólkur 3, 4, og 5	Bólkur 3, 4, og 5
Bólkur 3 Dagar	40 fiskidagar	40 fiskidagar
Bólkur 4 Dagar	135 fiskidagar	135 fiskidagar
Bólkur 5 Dagar	90 fiskidagar	90 fiskidagar
Høvuðsbroytingar fyri Bólk 5	Einki serstakt inntøkukrav nevnt í tøkum upplýsingum	Inntøkukrav: 500.000 DKK avreitt í í minsta lagi einum av árunum 2022-2024

IV. Søgulig Rættindi og Fiskimálaráðsins Arbeiðsháttur

Føroyskt havtilfeingi er “ogn Føroya fólks”, og fiskirættindi eru “brúksrættur”, ið eru tíðaravmarkað. Hetta merkir, at hóast ávísir bólkar kunnu hava eina langa søgu við fiskiskapi í ávísum økjum ella við ávísum tillutanum, so verða hesi ikki sjálvvirkandi til ævigt, óavtakandi ognarrættindi. Tó eru hesi brúksrættindi verjað av grundlógarreglum móti ognartøku.

Søgulig Rættindi hjá Bólki 3 Stállínuskipum

Fiskidagaskipanin varð sett í gildi 1. juni 1996, grundað á tilmæli frá Skipanarnevndini. Fiskidagarnir vórðu roknaðir við støði í miðal veiðitrýsti hjá ymsu skipa- og bátabólkunum í tíðarskeiðnum 1985-1994, stovnsmetingum og tilmælum frá ICES. Í hesum sambandi átti Stállínuskip (Bólkur 3) upprunaliga 33,3% av bankarættindunum, meðan størri útróðrarbátarnir (Bólkur 4A & 4B, nú samlað Bólkur 4) áttu 66,7%.

Gjøgnum lóglig keyp frá feløgum í fyrrverandi Bólki 4A og 4B, hevur Bólkur 3 Stállínuskip økt sín part til umleið 81% av bankarættindunum, meðan parturin hjá Bólki 4 er minkaður til 19%. Henda týðandi broyting undirstrikar tann handilsliga og virkisliga týdningin av keyptu rættindunum og hvussu nógv tað ávirkar Bólk 3, at tey ikki verða viðurkend. Henda umbýting vísir týðandi íløgur og strategiskar avgerðir, sum Bólkur 3 hevur tikið, grundað á fatanina um, at hesi keyptu rættindi skuldu verða fullkomiliga vird.

Talva: Søgulig vs. Núverandi Útlutan av Fiskidøgum á Føroyabanka (eftir Bólki)

Skipabólkur	Upprunaligur Prosentpartur (Upprunalig Útlutan)	Núverandi Metta Prosentpartur (eftir Keyp)
Bólkur 3 (Stállínuskip)	33.3%	~81%
Bólkur 4 (Samlað)	66.7% (4A + 4B)	~19%

Dómurin hjá Føroya Rætti í máli BS 838/1995

Henda dómsavgerð er ein hornasteinur í løgfrøðiligu støðuni hjá Bólki 3. Í hesum máli varð Fiskimálaráðið greitt “dømt at viðurkenna, at tað ikki hevði heimild fyri flytingum av søguligum botnfiskarættindum millum bólkar”.

Henda dómsavgerð er avgerandi. Hon merkir, at ráðið manglar lógarheimild til einvíst at blanda seg í, ógilda ella á annan hátt ignorera lógligar flytingar av søguligum botnfiskarættindum, sum fara fram millum ymsar skipabólkar. Um Bólkur 3 keypti hesi rættindi gjøgnum galdandi privata handlar, so vil ráðsins eftirfylgjandi avnoktan av at viðurkenna hesi rættindi í sínum útlutanaravgerðum vera ein beinleiðis mótsøgn av hesi bindandi dómsavgerð. Dómurin BS 838/1995 virkar sum eitt beinleiðis og bindandi løgfrøðiligt fordømi, sum greitt avmarkar ráðsins fyrisitingarligu heimildir yvir flytingum millum bólkar av søguligum fiskirættindum.

Kritisk Greining av Arbeiðsháttinum hjá Fiskimálaráðnum

Arbeiðshátturin hjá Fiskimálaráðnum í hesum máli kann greinast út frá fleiri fyrisitingarligum grundreglum:

Misnýtsla av Løgfrøðiligari Heimild: At Fiskimálaráðið í 2024-kunngerðini vísti til § 22, stk. 1, sum viðvíkur óreguleraðum fiskastovnum, sum heimild fyri regulering á Føroya Banka, er í sjálvum sær problematisk. Henda grein hevur einki við regulering av Føroya Banka at gera. At henda heimild síðan verður tikin burtur í 2025-kunngerðini, uttan greiða grundgeving, vísir á ókonsekvens og møguliga misnýtslu av lógarheimildum. Kunngerðir skulu ikki bert hava heimild í lóg, men eisini innihaldsliga vera í samsvari við lógina.
Beinleiðis Inntriv í Keypt og Søgulig Rættindi: Tá Fiskimálaráðið útlutar nógv fleiri dagar til bólk 4 enn til bólk 3, hóast bólkur 3 hevur keypt dagar frá bólki 4, er hetta eitt beinleiðis inntriv í teirra rættindi. Henda mannagongd stríðir beinleiðis ímóti dóminum BS 838/1995, sum staðfesti, at ráðið ikki hevði heimild til at flyta søgulig botnfiskarættindi millum bólkar. Hetta avbjóðar prinsippini um javnrætt og bann móti mismuni, sum krevja, at líknandi støður verða viðgjørdar líknandi, uttan sakliga og rímiliga grundgeving.
Ósaklig Nýtsla av “10-ára Reglu” um Óbrúktar Dagar: Fiskimálaráðið grundgevur fyri, at søguligir dagar á Føroya Banka hjá bólki 3 og 4 eru “dotnir burtur”, tí teir ikki hava verið brúktir seinastu 10 árini. Hetta argument er óhaldgott og ósakligt, tí Føroya Banki hevur verið stongdur fyri fiskiskapi orsakað av lívfrøðiligum viðurskiftum, sum Fiskimálaráðið, Havstovan og ICES hava mælt til. Tá ein fiskileið er stongd av almennum myndugleikum fyri at verja stovnar, er tað beinleiðis ómøguligt fyri reiðarar at brúka teirra tillutaðu dagar. At revsa reiðarar fyri ikki at brúka dagar, tá teir lógliga eru forðaðir í at gera tað, er í stríð við grundleggjandi prinsippir um rættvísi og lógliga væntan. Tað er ráðið sjálvt, sum hevur sett hesar avmarkingar í verk, grundað á vísindalig tilmæli, og kann tí ikki leggja óbrúktar dagar til grund fyri at ógilda søgulig rættindi. Henda mannagongd undirgravir álitið á fyrisitingina og skapar óvissu í vinnuni.
Óhaldgott Argument um Altjóða Krøv: Fiskimálaráðið sigur nú, at tey ikki kunnu nýta tey søguligu rættindini, tí so kunnu onnur lond, sum t.d. Noreg, gera krav uppá at sleppa at fiska á Føroya Banka. Henda ákæra er óhaldgott og ósakligt. Sambært altjóða havlógini (UNCLOS) hevur strandarstaturin (Føroyar) fullan suverenitet yvir livandi tilfeingi í sínum serbúskaparliga øki (EEZ).¹ UNCLOS ásetir, at strandarstaturin skal fremja optimala nýtslu av tilfeinginum og kann geva øðrum statum atgongd til yvirskot av loyvdari veiðu, um strandarstaturin ikki hevur førleika at fiska alt sjálvur.¹ Tó krevur UNCLOS ikki, at strandarstaturin skal viðurkenna “søgulig fiskirættindi”, sum onnur lond møguliga høvdu áðrenn EEZ-skipanina, uttan so at tað er ein beinleiðis avtala um tað.² Føroyska EEZ varð lýst í 1977.³ At Føroyar innanhýsis velja at viðurkenna søgulig rættindi hjá egnum skipum, hevur tí einki at gera við, um onnur lond kunnu gera krav uppá at fiska í føroyskum sjógvi. Atgongd hjá øðrum londum til føroyskan sjógv er vanliga grundað á tvílandasáttmálar, sum t.d. við Noreg, og ikki á innanhýsis útlutan av søguligum rættindum.⁴ Tí er hetta argumentið hjá ráðnum ikki løgfrøðiliga haldgott. Part V: Exclusive Economic Zone – PREAMBLE TO THE UNITED NATIONS CONVENTION ON THE LAW OF THE SEA un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/part5.htm Historic fishing rights and the nine-dash line (A response to PacNet #88) – Pacific Forum pacforum.org/publications/pacnet-3-historic-fishing-rights-and-the-nine-dash-line-a-response-to-pacnet-88 The Faroese Effort Quota Management System – Arctic Review on Law and Politics arcticreview.no/index.php/arctic/article/download/58/58/115 Historic fishing rights and the nine-dash line (A response to PacNet #88) – Pacific Forum pacforum.org/publications/pacnet-3-historic-fishing-rights-and-the-nine-dash-line-a-response-to-pacnet-88 EU-Norway fisheries relations – European Parliament europarl.europa.eu/cmsdata/292644/EPRS_BRI(2024)766225_EN.pdf
Vanvirðing av Lógligari Væntan og Gjøgnumskygni: Reiðarar, sum hava keypt fiskidagar, hava eina lógliga væntan um, at hesi rættindi verða vird. Henda væntan er styrkt av, at søgulig rættindi verða sagt at vera alment skjalprógvað á heimasíðuni hjá Vørn. Tá Fiskimálaráðið útlutar dagar á ein hátt, sum undirgravar hesa væntan, minkar álitið á fyrisitingina. Umboðsmannsfrágreiðingar hava eisini víst á “lóggávumanglar” og “óneyðugt drál” í Fiskimálaráðnum viðvíkjandi bólki 5 loyvum , sum vísir á eitt breiðari trupulleika við løgfrøðiligari vissu og rættvísi í umsitingini.
Brot á Proportionalitetsprinsippið: Allar fyrisitingarligar fyriskipanir skulu vera hóskandi, neyðugar og ikki ov stórar í mun til teirra lógliga endamál. Spurningurin er, um Fiskimálaráðið kann vísa á, at tað at tilluta nógv fleiri dagar til bólk 4 enn til bólk 3, hóast søgulig rættindi og keyptar dagar, er tað minst avmarkandi amboðið til at náa teirra mál. Um byrðan á bólk 3 er ójavn við almenna fyrimunin, kann tað vera eitt brot á proportionalitetsprinsippið.

V. Niðurstøða og Tilmæli

Arbeiðshátturin hjá Fiskimálaráðnum viðvíkjandi reguleringini av Føroya Banka í 2025 vísir á fleiri álvarsamar trupulleikar viðvíkjandi løgfrøðiligari vissu, rættvísi og gjøgnumskygni. Broytingin í løgfrøðiliga grundarlagnum fyri kunngerðina, saman við uppfataðu vanvirðingini av søguligum rættindum og keyptum døgum hjá bólki 3, kann avbjóða grundleggjandi fyrisitingarligar prinsippir og dómsavgerðir. Serstakliga eru argumentini um “óbrúktar dagar” á Føroya Banka, tá leiðin hevur verið stongd av lívfrøðiligum orsøkum, og um altjóða krøv, ósaklig og undirgravandi fyri álitið á fyrisitingina.

Tilmæli til Fiskimálaráðið:

Greiðari Løgfrøðiligt Grundarlag: Ráðið eigur at klárgera, hví løgfrøðiliga grundarlagið fyri 2025-kunngerðina varð avmarkað til bert § 22, stk. 2, og tryggja, at allar framtíðar reguleringar greitt vísa til og samsvara við fulla virkisøki teirra lóggávuheimildar. Serstakliga skal tað greiðast, hví § 22, stk. 1, sum viðvíkur óreguleraðum stovnum, varð nýtt sum heimild í 2024.
Virða Søgulig Rættindi og Lógliga Væntan: Ráðið eigur at endurmeta, hvussu søgulig rættindi og keyptar dagar verða vird í praksis. Hóast fiskirættindi eru “brúksrættur”, skapar langvarandi siðvenja og møguleikin at keypa og selja dagar eina lógliga væntan um stabilitet og fyrilit. Dómurin BS 838/1995 skal virðast sum bindandi fordømi. Argumentið um óbrúktar dagar, tá fiskileiðir hava verið stongdar av lívfrøðiligum orsøkum, skal ikki leggjast til grund.
Óhaldgott Argument um Altjóða Krøv: Ráðið skal ikki nýta óhaldgott argument um altjóða krøv fyri at avnokta søgulig rættindi. Innanhýsis útlutan av fiskirættindum hevur einki við altjóða krøv um atgongd at gera, tá Føroyar hava fullan suverenitet yvir síni egnu havøki sambært UNCLOS.
Javnrætt og Proportionalitet: Allar tillutanir og avmarkingar skulu vera sakligar, rímiligar og í samsvari við proportionalitetsprinsippið. Ráðið má vísa á, at avgerðirnar eru tær minst avmarkandi og ikki leggja ójavnar byrðar á ávísar bólkar.
Betra Fyrisitingarligar Mannagongdir: Ráðið eigur at taka við umboðsmannsins atfinningum um “lóggávumanglar” og “óneyðugt drál” í álvara. Tørvur er á greiðum og fyrilitligum reglum, sum tryggja rættvísa og gjøgnumskygda umsiting fyri allar áhugapartar í fiskivinnuni.

Ein meira gjøgnumskygd, fyrilitlig og rættvís fyrisiting av fiskirættindum er avgerandi fyri at varðveita álitið á Fiskimálaráðið og fyri at tryggja eina burðardygga og støðuga føroyska fiskivinnu á longri sikt.

Citerede værker

Løgtingslóg nr. 152 frá 23. desember 2019 um sjófeingi … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://logir.fo/logtingslog/152-fra-23-12-2019-um-sjofeingi
Løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um sjófeingi (Sjófeingislógin) – CDN, tilgået maj 25, 2025, https://landsstyri.cdn.fo/savn/04sfluw2/loegtingslog-um-broyting-i-loegtingslog-um-sjofeingi.pdf?s=L6dD3Bl4y3usig71ugCeOugSryI
Løgtingslóg nr. 161 frá 18. desember 2017 um fyrisiting av sjófeingi, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 126 frá 5. august 2019 – Logir.fo, tilgået maj 25, 2025, https://logir.fo/Logtingslog/161-fra-18-12-2017-um-fyrisiting-av-sjofeingi
FISKIMÁLARÁÐIÐ Frágreiðing um løgtingslóg um sjófeingi – KVF.fo, tilgået maj 25, 2025, https://kvf.fo/sites/default/files/files/_%2022_02163-1%20Fr%C3%A1grei%C3%B0ing%20um%20l%C3%B8gtingsl%C3%B3__%20g%20um%20sj%C3%B3feingi%202022%20613467_17_0(1).pdf
Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um sjófeingi – Fiskivinnu, tilgået maj 23, 2025, https://www.fisk.fo/fo/kunning/uppskot-til-ummaelis/uppskot-til-loegtingslog-um-broyting-i-loegtingslog-um-sjofeingi
www.lum.fo, tilgået maj 25, 2025, https://www.lum.fo/Files/Filer/lum/Nidurstodur/2025/24-17152-Alit-um-at-Fiskivinnu-og-samferdslumalaradid-stadfesti-avgerd-hja-Voern-um-ikki-at-utskriva-klagaranum-fiskiloyvi-5A_-men-fiskiloyvi-5B.pdf
Fiskimálaráðið – logting.fo, tilgået maj 25, 2025, https://www.logting.fo/files/casestate/17257/018.17%20u.t.ll%20um%20fyrisiting%20av%20sjofeingi.pdf
Kunngerð nr. 46 frá 27. mai 2024 um tíðaravmarkaða … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://www.logir.fo/Kunngerd/46-fra-27-05-2024-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-Foroyabanka-i-2024
Kunngerð um tíðaravmarkaða serskipan fyri veiðu eftir botnfiski á Føroyabanka í 2024, tilgået maj 25, 2025, https://www.fisk.fo/fo/kunning/uppskot-til-ummaelis/kunngerd-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-foeroyabanka-i-2024
Kunngerð nr. 99 frá 19. mai 2025 um tíðaravmarkaða … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://www.logir.fo/Kunngerd/99-fra-19-05-2025-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-Foroyabanka-i-2025
Kunngerðin um Føroyabanka 2025 lýst – Public, tilgået maj 25, 2025, https://ebs.publicnow.com/view/754903FD8629C4087CFBCE3692EB4C438CAD435C
Kunngerðir um stuðul til gransking og strategiskt ráð lýstar – – Granskingarráðið, tilgået maj 25, 2025, https://www.gransking.fo/fo/tilfeingi/tidindi/kunngerdir-um-studul-til-gransking-og-strategiskt-rad-lystar
Mál – logting.fo, tilgået maj 23, 2025, https://www.logting.fo/mal/mal/?id=10897
Innihaldsyvirlit – CDN, tilgået maj 25, 2025, https://lms.cdn.fo/media/8873/ein-n%C3%BDggj-og-varandi-fiskivinnuskipan-fyri-f%C3%B8royar.pdf?s=YCSeeiurqxjwXvKoIuQJxFy_zyA
Lagt út ÓML – 24FO.NEWS, tilgået maj 25, 2025,
Løgtingið tekur (kanska) avgerð á skeivum grundarlag – jn.fo, tilgået maj 25, 2025, https://jn.fo/b_logtingid+tekur+kanska+avgerd+a+skeivum+grundarlag
Equality Before the Law | Rule of Law Education Centre, tilgået maj 23, 2025, https://www.ruleoflaw.org.au/principles/equality-before-the-law/
Article 21 – Non-discrimination | European Union Agency for Fundamental Rights, tilgået maj 23, 2025, https://fra.europa.eu/en/eu-charter/article/21-non-discrimination
Declaration of the Rights of Man – 1789 – Avalon Project, tilgået maj 23, 2025, https://avalon.law.yale.edu/18th_century/rightsof.asp
The Principle of Proportionality in Regulatory Matters, tilgået maj 23, 2025, https://www.newbalkanslawoffice.com/the-principle-of-proportionality-in-regulatory-matters/
Doctrine of proportionality – iPleaders, tilgået maj 23, 2025, https://blog.ipleaders.in/doctrine-of-proportionality/

maj 29, 2025 0 comments

Fiski- & Alivinna

Fiskimálaráðið og Føroya Banki: Ein Kritisk Greining av Fiskirættindum og Fyrisitingarligum Arbeiðshátti

by Fróði Lassen maj 26, 2025

Skriva hevur: Fróði Lassen

Nú Fiskimálaráðið í fleiri ár hevur útlúta fiskidagar á Føroya Banka í kunngerð, heldur enn at nýta tey søguligu rættindi sum Feløg átti, kann hetta hava ført til, at Fiskimálaráðið hevur gjørt seg grundleggjandi inn á rættindini hjá føroyskum fiskivinnufeløgum, sum í góðari trúgv hava keypt sær dagar á Føroya Banka frá øðrum skipabólkum

Viðmerking hendan grein er gjørd við nýtslu av Gemini AI og kunnu tað verða viðurskiftir ið ikki eru lýst heilt rætt, men tað er okkara vón, at hetta tó lýsur málið á greiðan hátt – hetta er gjørt av Óli M. Lassen reiðara og eigara av MERCOM – 24FO.NEWS. Greiningin er gjørd eftir stórt kanningararbeiði við nýtslu av Gemini AI tøknini. Hett er bert ein lítil partur av tí samlaða løgfrøðiligu greining sum Gemini hevur gjørt skriva sum grein.

Føroya Banki, hevur stóran týdning fyri vinnuna og tí hava fleiri feløg gjøgnum tíðina keypt sær fleiri rættindi at fiska á bankanum. Hetta eru søgulig rættindi sum eru handlað á vanliga hátt sum aðrir fiskidagar og er hetta eisini til skjals hjá Vørn sum jú hevur góðkent allar handlar.

Gjøgnum lóglig keyp frá feløgum í fyrrverandi Bólki 4A og 4B, hevur Bólkur 3 Stállínuskip økt sín part av bankarættindunum, meðan parturin hjá Bólki 4 er minkaður samsvarandi. Henda týðandi broyting undirstrikar tann handilsliga og virkisliga týdningin av keyptu rættindunum og hvussu nógv tað ávirkar Bólk 3, at tey ikki verða viðurkend. Henda umbýting vísir týðandi íløgur og strategiskar avgerðir, sum Bólkur 3 hevur tikið, grundað á fatanina um, at hesi keyptu rættindi skuldu verða fullkomiliga vird.

Hetta undurbyggir eisini Dómurin hjá Føroya Rætti í máli BS 838/1995

Henda dómsavgerð er ein hornasteinur í løgfrøðiligu støðuni hjá Bólki 3. Í hesum máli varð Fiskimálaráðið greitt “dømt at viðurkenna, at tað ikki hevði heimild fyri flytingum av søguligum botnfiskarættindum millum bólkar”.15

Fiskimálaráðið førir fram, at søguligu rættindini á Føroya Banka eru mist orsaka av, at tey ikki eru brúkt seinastu árini

Ein avgerandi spurningur kemur fram av argumentinum hjá ráðnum um, at fiskidagarnir “fullu burtur” vegna ikki-nýtslu síðani fiskiárið 2007/2008, sum fevnir um eitt 10 ára tíðarskeið. Tað greiða “brúksskylda” prinsipp, sum kundi grundgeva fyri slíkum burturfalli, varð bert innført við Sjófeingislógini frá 2017. Stórsti parturin av tí 10 ára tíðarskeiðinum, sum ráðið vísir til (frá 2007/08 til 2017/18), fellur undir lógarreglurnar í lógini frá 1994. Henda fyrrverandi lóg, grundað á tøkar upplýsingar, innihaldi ikki eina greiða “10 ára ikki-nýtslu” burturfallsáseting ella eina greiða “brúksskylda” áseting, sum var knýtt at einari ávísari tíðarlongd.

At nýta eina burturfallsreglu frá lógini frá 2017 afturvirkað á eitt tíðarskeið, sum fyri tað mesta er áðrenn hennara gildiskomu, og sum var stýrt av einari aðrari lógarrammu, er ein týðandi løgfrøðilig avbjóðing. Henda afturvirkaða nýtsla av einum nýggjum løgfrøðiligum prinsippum á fyrrverandi atferð tykist bróta grundleggjandi prinsippir um løgfrøðiliga vissu (lex retro non agit – ein lóg virkar ikki afturvirkað) og lógliga væntan í fyrisitingarlóg. Ein slík afturvirkað nýtsla av einum nýggjum løgfrøðiligum prinsippum á fyrrverandi atferð vil benda á eitt veikt løgfrøðiligt grundarlag fyri burturfalli.

Føroya Banka: Søguligur Samanhang og Lívfrøðilig Viðurskifti

Ákæran hjá ráðnum um, at fiskidagar á Føroya Banka “fullu burtur” vegna ikki-nýtslu síðani 2007/2008, skal kannast innan fyri søguliga samanhangin av bankans lívfrøðiligu støðu og umsiting.

Stonging av Føroya Banka í 2007-2008 vegna Lívfrøðilig Viðurskifti

Fiskirannsóknarstovan legði fram eina “sera dapra mynd” av toskastovninum á føroyska landgrunninum í 2007. Teirra metingar vístu, at gýtingarstovnurin var á lægsta skrásetta støði síðani 1960-árini. Serstakliga fyri Føroya Banka var toskastovnurin mettur á líknandi kritiskum lágum støði sum seint í 1980-árunum og fyrra partinum av 1990-árunum, eitt tíðarskeið, har bankin var stongdur fyri allari veiðu. Harafturat mælti Altjóða Havrannsóknarráðið (ICES) fyri 2008, at tað skuldi vera eingin beinleiðis fiskiskapur eftir toski hvørki á føroyska landgrunninum ella Føroya Banka.

Hesin søguligi samanhangur etablerar eitt greitt orsakasamband: ikki-nýtslan av fiskidøgum á Føroya Banka í tíðarskeiðinum 2007-2008 var ein beinleiðis avleiðing av neyðugum verndartiltøkum og almennum vísindaligum tilmælum, ikki ein sjálvboðin avgerð ella uppgeving av rættindahavarunum. Argumentið hjá ráðnum um, at dagar “fullu burtur” vegna ikki-nýtslu, er grundleggjandi mótsagt av tí, at landið sjálvt, gjøgnum síni verndarpolitikk og vísindaligu ráðgeving, í veruleikanum forðaði fyri nýtsluni av hesum døgum. Tað er ólogiskt og løgfrøðiliga órættvíst at revsa rættindahavarar fyri at fylgja almennum verndartiltøkum. Henda faktiska ósemja avdúkar ein týðandi brek í ráðsins grundgeving, tí tað roynir at tilskriva burturfallið rættindahavarunum fyri eina støðu, sum var orsakað av landsins egnu neyðugu reglugerðarligu gerðum.

Greining av Heimildini hjá Fiskimálaráðnum

Heimildin hjá Fiskimálaráðnum at inndraga og nýútluta fiskidagar er sentral fyri lógligheitina av teirra nýggjastu gerðum. Hesin partur kannar tað løgfrøðiliga grundarlagið fyri hesum avgerðum.

Inndráttur av Fiskidøgum vegna Ikki-nýtslu

Argumentið hjá ráðnum fyri burturfalli av fiskidøgum á Føroya Banka er grundað á eina ákærda “10 ára ikki-nýtslu”. Sum áður staðfest, er at nýta eina burturfallsreglu grundað á ikki-nýtslu á eitt tíðarskeið av tvungnari ikki-nýtslu (vegna lívfrøðilig stonging í 2007-2008) løgfrøðiliga óhaldgott. Hugtakið “uppgeving” ella “ikki-nýtsla” fortreytir óbeinleiðis eitt val, sum ikki var til staðar í hesi støðu. Hóast lógin frá 1994 loyvdi almennan inndrátt uttan endurgjald , og lógin frá 2017 innførdi eitt “brúksskylda” prinsipp , so stuðlar hvørki greitt burturfalli grundað á ikki-nýtslu, sum er orsakað av almennum verndartiltøkum, og heldur ikki kann prinsippið í lógini frá 2017 nýtast afturvirkað til at grundgeva burturfall fyri tað umrødda tíðarskeiðið. Ráðið kann ikki logiskt ella lógliga revsa rættindahavarar fyri at fylgja neyðugum verndartiltøkum við at meta teirra rættindi burturfaldað vegna ikki-nýtslu í slíkum tíðarskeiðum.

Nýútlutan við Kunngerð

Løgfrøðilig mørk fyri umfatningin av kunngerðum eru greið. Ein “kunngerð” er eitt undirskipað lógaramboð. Hon kann ikki innføra nýggj løgfrøðilig prinsipp ella grundleggjandi broyta etablerað rættindi, uttan so at tað er greitt og týðiliga heimilað av einari løgtingslóg. Nýútlutan av søguligum fiskidøgum, serstakliga teimum, sum hava verið hildin í áratíggju, er ein týðandi broyting, sum vanliga fellur uttan fyri umfatningin av ráðharrareglugerðarheimild.

Tað er eitt eyðsýnt mynstur av fyrisitingarligum gerðum hjá Fiskimálaráðnum viðvíkjandi kunngerðum fyri Føroya Banka, sum hava fingið kritikk. Løgtingsins Umboðsmaður (LUM) fann, at kunngerðin hjá ráðnum fyri Føroya Banka í 2023 var “ikki nóg væl orðað” og manglaði “góða lóggávudygd”. Serstakliga kritikaði Umboðsmaðurin ráðið fyri at vísa til bæði § 2, stk. 1 og § 2, stk. 2 í Sjófeingislógini sum heimild, tá § 2, stk. 2 serstakliga fevnir um Føroya Banka, sum merkir, at § 2, stk. 1 ikki eigur at verða nýtt. Umboðsmaðurin vísti eisini á, at kunngerðin nýtti hugtakið “fiskiloyvi” á annan hátt enn allýst í løgtingslógini. Hetta vísir eitt afturvendandi mynstur hjá ráðnum at útskriva kunngerðir fyri Føroya Banka við ivasomum løgfrøðiligum grundarlagi

Henda søga styrkir argumentið um, at núverandi “kunngerð” fyri nýútlutan eisini kann vera løgfrøðiliga brekað vegna ovboð av reglugerðarheimild ella skeivari tulking av undirliggjandi løgtingslóg. Hetta mynstur bendir á ein skipaðan trupulleika við ráðsins orðing og tulking av teirra reglugerðarheimildum, serstakliga viðvíkjandi Føroya Banka, og gevur týðandi tyngd til ákæruna um, at gerðirnar hjá ráðnum mangla rætt lógargrundarlag.

Kravið um parlamentariska lóggávu (løgtingslóg) fyri týðandi broytingar í etableraðum rættindum verður enn meira styrkt av lógarhistorikkinum í lógini frá 1994 (Lt. 1995, s. 521) og dóminum frá 1995 (BS 838/1995). Varandi “svartkjaftamálið” vísir enn meira hesa spenning, har Felagið Nótaskip argumenterar, at landsstýrismaðurin manglar heimild at broyta útlutanir við kunngerð og skal nýta eina løgtingslóg, og ávarar um “anarki” og forðaðar íløgur. Hetta vísir eina samanhangandi vinnu- og løgfrøðiliga støðu ímóti ráðharraovboði.

Viðkomandi Fordømi og Fyrisitingarlig Praksis

Núverandi gerðirnar hjá Fiskimálaráðnum skulu síggjast í ljósinum av viðkomandi dómsavgerðum og søguni um fyrisitingarligt eftirlit.

Dómsavgerðir

Dómsmálið hjá Føroya Rætti BS 838/1995 er eitt sera týðandi fordømi. Í hesum máli varð Fiskimálaráðið dømt at viðurkenna, at tað ikki hevði heimild fyri flytingum av søguligum botnfiskarættindum millum bólkar. Ráðið er í løtuni í ferð við at nýútluta “bankadagar” (søgulig botnfiskarættindi) og ávirkar bólkar 3 og 5. Um ráðið manglaði heimild til at flyta søgulig botnfiskarættindi millum bólkar, so manglar tað logiskt eisini heimild til einvíst at inndraga dagar frá einum bólki (serstakliga grundað á ivasoma ikki-nýtslu) og síðan nýútluta teir til onnur, serstakliga við einari “kunngerð”. Henda gerð umboðar eina enn meira grundleggjandi broyting av søguligum rættindum enn ein vanlig flyting. Hetta vísir á eitt møguligt ignorering av einari greiðari dómsavmarking av heimildunum hjá ráðnum, sum veitir sera sterkt grundarlag fyri einari løgfrøðiligari avbjóðing, og bendir á, at ráðið virkar ultra vires og í beinleiðis stríð við etablerað dómsfordømi viðvíkjandi teirra heimild yvir søguligum fiskirættindum.

Citerede værker

Løgtingslóg nr. 152 frá 23. desember 2019 um sjófeingi … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://logir.fo/logtingslog/152-fra-23-12-2019-um-sjofeingi
Løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um sjófeingi (Sjófeingislógin) – CDN, tilgået maj 25, 2025, https://landsstyri.cdn.fo/savn/04sfluw2/loegtingslog-um-broyting-i-loegtingslog-um-sjofeingi.pdf?s=L6dD3Bl4y3usig71ugCeOugSryI
Løgtingslóg nr. 161 frá 18. desember 2017 um fyrisiting av sjófeingi, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 126 frá 5. august 2019 – Logir.fo, tilgået maj 25, 2025, https://logir.fo/Logtingslog/161-fra-18-12-2017-um-fyrisiting-av-sjofeingi
FISKIMÁLARÁÐIÐ Frágreiðing um løgtingslóg um sjófeingi – KVF.fo, tilgået maj 25, 2025, https://kvf.fo/sites/default/files/files/_%2022_02163-1%20Fr%C3%A1grei%C3%B0ing%20um%20l%C3%B8gtingsl%C3%B3__%20g%20um%20sj%C3%B3feingi%202022%20613467_17_0(1).pdf
Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um sjófeingi – Fiskivinnu, tilgået maj 23, 2025, https://www.fisk.fo/fo/kunning/uppskot-til-ummaelis/uppskot-til-loegtingslog-um-broyting-i-loegtingslog-um-sjofeingi
www.lum.fo, tilgået maj 25, 2025, https://www.lum.fo/Files/Filer/lum/Nidurstodur/2025/24-17152-Alit-um-at-Fiskivinnu-og-samferdslumalaradid-stadfesti-avgerd-hja-Voern-um-ikki-at-utskriva-klagaranum-fiskiloyvi-5A_-men-fiskiloyvi-5B.pdf
Fiskimálaráðið – logting.fo, tilgået maj 25, 2025, https://www.logting.fo/files/casestate/17257/018.17%20u.t.ll%20um%20fyrisiting%20av%20sjofeingi.pdf
Kunngerð nr. 46 frá 27. mai 2024 um tíðaravmarkaða … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://www.logir.fo/Kunngerd/46-fra-27-05-2024-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-Foroyabanka-i-2024
Kunngerð um tíðaravmarkaða serskipan fyri veiðu eftir botnfiski á Føroyabanka í 2024, tilgået maj 25, 2025, https://www.fisk.fo/fo/kunning/uppskot-til-ummaelis/kunngerd-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-foeroyabanka-i-2024
Kunngerð nr. 99 frá 19. mai 2025 um tíðaravmarkaða … – Lógasavn, tilgået maj 25, 2025, https://www.logir.fo/Kunngerd/99-fra-19-05-2025-um-tidaravmarkada-serskipan-fyri-veidu-eftir-botnfiski-a-Foroyabanka-i-2025
Kunngerðin um Føroyabanka 2025 lýst – Public, tilgået maj 25, 2025, https://ebs.publicnow.com/view/754903FD8629C4087CFBCE3692EB4C438CAD435C
Kunngerðir um stuðul til gransking og strategiskt ráð lýstar – – Granskingarráðið, tilgået maj 25, 2025, https://www.gransking.fo/fo/tilfeingi/tidindi/kunngerdir-um-studul-til-gransking-og-strategiskt-rad-lystar
Mál – logting.fo, tilgået maj 23, 2025, https://www.logting.fo/mal/mal/?id=10897
Innihaldsyvirlit – CDN, tilgået maj 25, 2025, https://lms.cdn.fo/media/8873/ein-n%C3%BDggj-og-varandi-fiskivinnuskipan-fyri-f%C3%B8royar.pdf?s=YCSeeiurqxjwXvKoIuQJxFy_zyA
Lagt út ÓML – 24FO.NEWS, tilgået maj 25, 2025, https://24fo.news/index.php/author/admin/
Løgtingið tekur (kanska) avgerð á skeivum grundarlag – jn.fo, tilgået maj 25, 2025, https://jn.fo/b_logtingid+tekur+kanska+avgerd+a+skeivum+grundarlag
Equality Before the Law | Rule of Law Education Centre, tilgået maj 23, 2025, https://www.ruleoflaw.org.au/principles/equality-before-the-law/
Article 21 – Non-discrimination | European Union Agency for Fundamental Rights, tilgået maj 23, 2025, https://fra.europa.eu/en/eu-charter/article/21-non-discrimination
Declaration of the Rights of Man – 1789 – Avalon Project, tilgået maj 23, 2025, https://avalon.law.yale.edu/18th_century/rightsof.asp
The Principle of Proportionality in Regulatory Matters, tilgået maj 23, 2025, https://www.newbalkanslawoffice.com/the-principle-of-proportionality-in-regulatory-matters/
Doctrine of proportionality – iPleaders, tilgået maj 23, 2025, https://blog.ipleaders.in/doctrine-of-proportionality/

maj 26, 2025 0 comments

Load More Posts