Inngangur: Eitt Skert Javnvági

Føroyar, eitt sjálvstýrandi oyggjaland í Norðuratlantshavi, standa í løtuni við eini avgerandi vegamóti, hvat viðvíkur tí áratíggju gamla fiskivinnusáttmálanum við Russland. Hendan vinnuliga sambandið, sum hevur verið endurnýggjað árliga síðan tað fyrstu ferð varð undirskrivað í 1977 , er komið undir hørðum trýsti og eftirliti, eftir at Russland leyp á Ukraina í 2022. Hóast Føroya landsstýrið alment hevur fordømt álopið, hevur tað hildið fast við tí týdningarmikla fiskivinnusamstarvinum, eitt standpunkt, sum hevur elvt til stórt kjak bæði í Føroyum og altjóða.

Henda greiningin er ein umfatandi viðgerð av teimum fløkjaðu dynamikunum kring henda sáttmálan, sum fer djúpari enn tey einfaldu yvirskriftirnar í miðlunum. Greiningin kannar tey djúpstøðgu árinini, sum sáttmálin hevur, frá einum søguligum, búskaparligum, geopolitiskum, moralskum og samfelagsligum sjónarhorni. Kendar spenningar, sum henda greinin setur á odda, eru stríðið millum føroyska búskaparliga sjálvstýrið, eitt prinsipp, sum er djúpt rótfest í føroyska samleikanum, og tað vaksandi trýstið fyri at rætta seg eftir vesturlendsku partnarunum í einari nýggjari heimsfriðartrygdarskipan. Nýggja uppskotið frá Sirið Stenberg, landsstýriskvinnu í uttanríkismálum, um at veita landsstýrinum víðkaðar heimildir at seta avmarkandi tiltøk í verk ímóti Russlandi og Hvítarusslandi , er ein beinleiðis avspegling av hesum vaksandi spenningi. Við at kanna tey søguligu frambrúkini, sum skaptu hetta sambandið, búskaparliga veruleikan, sum heldur tí uppi, tær geopolitisku ákærurnar, sum hótta tað, og ta moralsku avgerð, sum avger tað, gevur henda greiningin eina umfatandi karm um at skilja hetta fleirtáttaða málið.

I. Tann Stóra søgan: Sjálvræðið Smiðað í Stríði

Fyri at skilja føroyska standpunktið til russiska fiskivinnusáttmálan í dag, er neyðugt fyrst at skilja tann søguliga karm, sum hevur evnað føroysku uttanríkis- og búskaparligu politikkin. Tað varandi sambandið við Russland er ikki bara ein pragmatisk handilsavtala; tað er ein strategisk og symbolsk binding, ið varð smíðað í einum tíðarskeiði av hørðum uttanhýsis trýsti.

Makrelstríðið (2010-2014) sum eitt Avgerandi Tíðarskeið

Ein avgerandi hending, sum ávirkaði føroyska sjónarhornið djúpstøðugt, var tað so nevnda “Makrelstríðið”. Hetta var ein stríð, sum byrjaði í 2010, tá Føroyar, saman við Íslandi, einaveldugt øktu teirra árligu makrelkvotu. Føroyska kvotan vaks frá 25.000 tonsum til 150.000 tons, ein avgerð, sum elvdi til øði í Bretlandi, Noreg og Evropasamveldinum. Hesi londini vístu á, at tann einavelduga økingin var óhóskandi og hótti langa tíðar støðufestina hjá makrel stovninum, sum var góðkendur sum burðardyggur av Marine Stewardship Council (MSC).

Stríðið vaks til eitt fullfíggjað búskaparligt og diplomatisk trýst. Í august 2010 stongdi Noreg sínar havnir fyri føroyskum og íslendskum trolarum, og líknandi atgerðir vórðu framdar í skotskum havnum. Evropasamveldið vaks trýstið enn meira við at seta sanktiónir í verk í juli 2013, sum bannaðu føroyskum skipum, ið førdu sild ella makrel, at koma í allar ES-havnir, herímillum tær í Danmark, Svøríki og Finlandi. Hendan boykottin forðaði eisini útflutningi av føroyskari sild og makreli til ES-londini. Hetta tíðarskeiðið við hørðum búskaparligum trýsti, sum eisini rakti laksaútflutningin, var ein megnar, tjóðarstøðis lærðómur. Tað vísti, at vesturlendskir samstarvsfelagar, herímillum danska ríkið, vóru viljugir at brúka búskaparligar sanktiónir til at tvinga sína vilju fram, sjálvt um tað skaðaði føroyska búskapin. Stríðið varð ikki loyst fyrr enn eitt gjøgnumbrot í samráðingunum í august 2014, sum førdi við sær, at føroyski parturin av makrel kvotuni vaks frá 4.62% til 12.6%.

Russland sum ein Afturat og ein Bjargari

Undir ES-boykottinum gjørdist Russland ein avgerandi afturatmarknaður fyri Føroyar. Hóast fiskivinnusáttmálin hevði verið til síðani 1977 við Sovjetsamveldið , styrkti stríðið við ES Russlands leiklut sum ein ómissandi handilspartnari. Tá vesturlendskar havnir og marknaðir vóru stongdir fyri føroyskum fiskavørum, læt Russland sínar dyr upp. Sum úrslit av hesum vaks føroyski útflutningurin til Russland dramatisk, og vaks frá umleið 10% av samlaða útflutninginum í 2012 til umleið 25% í 2022. Virðið av hesum útflutningi náddi hásædd á umleið 2 milliardir DKK árliga, áðrenn innrásin í Ukraina í 2022.

Minni um hetta tíðarskeiðið er ein høvuðsdrivmegin handan tað núverandi politiska spurningi í Føroyum. Tann søguliga royndin at verða búskaparliga revsað av teimum næstu partnarunum fyri at verja ræðisrættin yvir egnar tilfeingi hevur skapt eina djúpt rótfesta afturhaldssemi til blint at fylgja teimum politisku ásetingunum hjá størri tjóðum. Henda søguliga frásøgnin forklárar, hví Føroya landsstýri, hóast tað fordømir kríggið í Ukraina, hevur verið ivingarsamt við at avbryta eitt samband, sum einaferð vísti seg at verða ein bjargingarlína í einari fyrrverandi kreppu. Ein ríkjandi áskoðan millum mong er, at Føroyar ikki hava ráð at brenna eina brúgv, sum vísti seg at vera so týdningarmikil fyrr.

II. Búskaparliga Drívmegin: Eitt Fløkt og Tvístøtt Virði

Búskaparligi tátturin í føroysk-russiska sambandinum verður ofta nevndur sum tann fremsta grundin til at halda tað uppi. Tó, ein djúpari greining avdúkar eina fløkta og, av og á, tvístødda mynd. Búskaparliga virðið er ikki einfalt og er undir ávirkan av ymsum kreftum, herímillum sjálvbodnum avgerðum frá tí privata vinnulívinum og teimum skiftandi treytunum í tí tvíhliða sáttmálanum sjálvum.

Virðið av Handli og Barentshavsbýtishandlinum

Teir búskaparligu leikirnir millum Føroyar og Russland eru margfaldir, og umfata bæði tann árliga fiskivinnusáttmálan og beinleiðis handil við fiskavørum. Tí tvíhliða sáttmálin virkar sum ein “býtishandil”. Fyri 2024 gevur avtalan russisku flotanum atgongd til 100.000 tons av uppisjóðarfiski, serliga svartkjafti, í føroyskum sjógvi. Fyri tað fáa føroysk skip ein kvotu á 15.000 tons av toski, hýsu og rækjum í russiskum sjógvi. Tað er týdningarmikið at geva gætur, at tonsatalið fyri báðar partar er minkað, har føroyska toskakvotan er lækkað við 24% og russiska makrelkvotan við 34% í 2024. Áðrenn innrásina í Ukraina í 2022 var samlaða virðið av føroyskum útflutningi til Russland mett til umleið 2 milliardir DKK. Fyri uppisjóðar vinnuna einsamalt, var útflutningurin til Russland verdur 800 milliónir DKK í 2025, sum er næstan helvtin av samlaða útflutninginum av uppisjóðarfiski í tí tíðarskeiðinum.

Ávirkanin av Avmarkandi Tiltøkum og Fíggjarligari Falsan

Ein týdningarmikil, og ofta burturblivin, síða av tí búskaparliga sambandinum er skilnaðurin millum avtalur millum landsstýri og handilin hjá tí privata vinnulívinum. Tann búskaparliga ávirkanin av innrásini í 2022 var beinanvegin kenning, tá stór føroysk alifiskavirki, serliga laksaframleiðarar, einaveldugt avgjørdu at steðga øllum útflutningi til Russland. Henda avgerð, sum varð tikin uttan nakra politiska ávirkan, var ein sjálvboðin rætting eftir vesturlendskum prinsippum. Henda eina avgerð hevði eina dramatiska ávirkan, sum minkaði samlaða virðið av føroyskum útflutningi til Russland úr umleið 2 milliardum DKK til umleið 1 milliard DKK. Hetta vísir, at ein stórur partur av tí búskaparliga “kostnaðinum” av sanktiónum longu er vorðin tikin av tí privata vinnulívinum, og tað hevur latið landsstýrið eftir at verja ein minni, meira symbolskan part av tí búskaparliga sambandinum.

Harumframt er tann búskaparliga íkastingin frá russiskum skipum til føroyskar havnir minkað munandi. Landingar frá russiskum skipum í Føroyum minkaðu úr yvir 27.000 tonsum í 2022 til 11.000 tons í 2023, og síðan til bara 673 tons í 2024. Hetta hevur havt eina beinleiðis ávirkan á tær tengdar vinnurnar og samfeløgini, sum líta á hesar tænastur, so sum proviantering, havnararbeiðarar og tænastuvirki.

Ein Ógreiður Búskaparligur Roknskapur

Hóast fiskivinnusáttmálin ofta verður lýstur sum ein klárur búskaparligur fyrimunur, avdúkar nýggjasta gransking eina tvørvødda staðfesting. Ein roknskapur hjá landsstýrinum í 2022 staðfesti, at sáttmálin “gekk á jøvnum”. Tó, ein nýggjari politiskur frágreiðing kom til ta niðurstøðu, at sáttmálin fyri 2024 førdi til eitt búskaparligt

hall fyri Føroyar. Hetta varð ført aftur til ta minkaðu toskakvotuna í Barentshavinum og ein vaksandi makrelprís, sum broytti virðið av býtinum. Henda niðurstøðan er avgerandi, tí hon vísir, at grundgevingin fyri at halda sáttmálan uppi kanska ikki byggir á eina óbroytta fíggjarliga vinning, men heldur á onnur, minni eyðkend virði. Um avtalan ikki er fíggjarliga sunn, má grundin til at halda hana uppi byggja á eitt symboliskt virði, hennara leiklut í at verja sjálvstýrið, ella sum ein strategisk trygging ímóti framtíðar vesturlendskum trýsti, sum hevur ført við sær, at kjakið er hækkað úr einum einføldum búskaparligum roknskapi til eitt djúpt spørgsmál um tjóðar samleika.

III. Geopolitiska Trýstipunkitð: Njósn, Lóggáva og Altjóða Trýst

Kjakið um fiskivinnusáttmálan er grundleggjandi broytt frá einum um búskaparliga neyðsemju til eitt um tjóðar trygd. Henda broyting er eitt beinleiðis úrslit av álvarsligum ákærum um njósn og “hybridhóttanir” ímóti serligum russiskum fiskivinnuvirkjum, sum hava elvt til eina lóggávuliga avgerð í Føroyum.

Illgrunurin um Njósn og Svartlistan

ES, Noreg og Ísland hava í felag svartlistað tvey stór russisk fiskivinnuvirki, Murman Seafood og Norebo JSC. Grundgevingin fyri hesum svartlistanum, sum hesi lond alment hava ført fram, er ikki eitt almennt svar til kríggið, men heldur serstakar og nágreiniligar ákærur um óvanliga virksemi. Hesar ákærur umfata, at Norebo-skip javnan hava lagt at kei nærhendis hernaðarligum skipanarumráðum, og at eitt skip hjá Murman Seafood,

Melkart-5, vísti “óvanliga atferð” við at sigla yvir ein undirsjóvarkapil fleiri ferðir, beint áðrenn hann varð álvarsliga skaddur. ES hevur eisini nevnt, at skip hjá Murman Seafood hava verið nærhendis NATO-hernaðarvenjingum og norskum týdningarmiklum undirstøðukervi. Afturat hesum, avdúkaði ein felags skandinavisk journalistisk kanning, at onnur russisk trolarar, sum javnan vitja føroyskar havnir, hava havt hernaðarlig radioútgerð.

Hesar ákærur broyta kjakið frá einum handilsmáli til eitt tjóðar trygdarmál. Tær tvinga Føroyar at svara ikki sum ein búskaparligur partnari, men sum ein møguligur vertur fyri eina trygdarhóttan móti sínum grannum og víðara Norðuratlantshavinum. Norebo hevur alment fordømt ákærurnar sum “falskar” og hevur upplýst, at virkið er “fullkomiliga ópolitiskt”.

Rættarliga og Lóggávuliga Svarið

Sum eitt svar til hesa nýggju fatanina av málinum sum eitt trygdarmál, hevur Føroya landsstýrið, við landsstýriskvinnuni í uttanríkismálum Sirið Stenberg á odda, lagt eitt lógaruppskot fyri Løgtingið um at veita landsstýrinum “víðkaða heimild” til at seta avmarkandi tiltøk í verk. Heitið á lógaruppskotinum vísir beinleiðis til “hybridhóttanir,” “brot á mannarættindi,” og “brot á altjóðarætt” , sum vísir, at landsstýrið viðgongur trygdartáttinum í málinum.

Hetta lógaruppskotið er ein smálætt, men avgerandi rættarligur manøvur. Núverandi lógin, á líknandi hátt sum tann norska, undantekur russisk fiskiskip frá einum almennum havnarbanni sum partur av fiskivinnusáttmálanum. Nýggja lógaruppskotið setir ikki eitt beinleiðis bann, men tað gevur landsstýrisfólkinum

frítt vald til at áseta reglur fyri onnur avmarkandi tiltøk, herímillum svartlistan av serligum virkjum. Henda tilgongdin loyvir landsstýrinum at varðveita høvuðsprinsippið í fiskivinnusáttmálanum samstundis sum tað hevur rættarliga heimild til at svara við serligum, álítandi trygdarhóttanum, og harvið at finna eina javnvági millum altjóða trýst og føroysk áhugamál.

Undantakið hjá ST fyri Matvørum og Smálutirnir

Eitt av kjarnuargumentunum í hesum kjakinum er, at Sameindu Tjóðirnar undantaka matvørur frá sanktiónum. Í 2022 varð ein avtala undirskrivað millum ST og Russland, ið skuldi lætta um útflutningin av russiskum mati og gøðing fyri at minka um altjóða matprísir. Avtalan skuldi virka “kompatibelt við amerikanskar, bretskar og ES sanktións skipanir.” Hóast hetta, so hevur Russland sagt, at hesar avtalur ikki hava virkað og halda fram við at klaga um, at tær ikki verja tey fyri sekundárum sanktiónum. Tað er eisini neyðugt at skilja, at altjóða rættur um humanitær undantøk er sera flókaður og gevur ikki eina altumfevnandi og blanka reglu, sum undantekur allar matvørur. Undantøk verða vanliga góðkend í serligum førum, og tey krevja góðkenning frá einum ST-nevnd. Harumframt eru sanktiónirnar móti ávísum russiskum reiðaríum – sum til dømis Murman Seafood og Norebo JSC – ikki revsingar av fiskahandli sum heild, men heldur beinleiðis revsingar av ávísum feløgum, ið eru undir illgruna fyri ólógligt virksemi, og ið avdúka hernaðarlig og ólóglig evnir, og sostatt ikki eru partur av fiskivinnu.

Eitt av kjarnuargumentunum í hesum kjakinum er, at Sameindu Tjóðirnar undantaka matvørur frá sanktiónum. Avtalan um útflutning av russiskum mati og toka sum varð undirskrivað við ST í 2022, hevði sum endamál at lætta um altjóða matprísir og var ætlað at vera “kompatibelt við amerikanskar, bretskar og ES sanktións skipanir.” Hóast hetta, so hevur Russland sagt, at hesar avtalur ikki hava virkað, og halda fram við at klaga um, at tær ikki verja tey fyri sekundárum sanktiónum. Tað er eisini neyðugt at skilja, at altjóða rættur um humanitær undantøk er sera flókaður og gevur ikki eina altumfevnandi og blanka reglu, sum undantekur allar matvørur. Undantøk verða vanliga góðkend í serligum førum, og tey krevja góðkenning frá einum ST-nevnd. Harumframt eru sanktiónirnar móti ávísum russiskum reiðaríum – sum til dømis Murman Seafood og Norebo JSC – ikki revsingar av fiskahandli sum heild, men heldur beinleiðis revsingar av ávísum feløgum, ið eru undir illgruna fyri ólógligt virksemi, og ið avdúka hernaðarlig og ólóglig evnir, og sostatt ikki eru partur av fiskivinnu.

IV. Moralska og Samfelagsliga Roknskapið: Samleiki, Lívsgrundarlag og Pragmatisma

Moralska og samfelagsliga síðan av hesum kjakinum er uttan iva tann mest fløkta og djúpasta. Fyri Føroyar er fiskivinnan meira enn bara ein búskaparligur vinnuvegur; hon er eitt tekin um sjálvbjargni og tjóðarstoltleika. Fiskiveiða hevur leingi verið ryggjurin í búskapinum, og stendur fyri umleið helvtina av tjóðarútflutninginum og hevur 11% av fólkinum í starvi. Mótstøðan ímóti ES-limaskapi, tá Danmark gjørdist limur í 1973, var serliga rikin av ynskinum um at verja sjálvræðið yvir fiskiveiðirættindum og at sleppa undan at verða undir ES-felags fiskivinnupolitikki.

Tað núverandi kjakið kemur at liggja djúpt í hesum rótfesta ynskinum um sjálvstýri. Tann søguliga royndin av at verða búskaparliga revsaður av sínum egnu samstarvsfeløgum undir Makrelstríðnum, ger at føroyska landsstýrið og fólkið eru ivingarsom við enn einaferð at verða slitin av uttanhýsis trýsti. Grundgevingin fyri at halda sáttmálanum uppi snýr seg tí ikki bara um pening. Hon snýr seg um at verja eitt prinsipp: rættin hjá einari lítlari tjóð at stýra sínum egnu viðurskiftum og at velja sínar egnu partnarar, sjálvt tá hesar avgerðir ikki eru umhildnar av størri, meira megnugum grannum. Moralska avgerðin er ikki eitt einfalt val millum rætt og skeivt í einum fjarum kríggi, men heldur ein fløkt roknskapur um at verja ein tjóðar samleika og eitt lív, sum er avmarkað av havinum.

V. Tann Mannaliga Samanbindingin: Lívsgrundarlag, Samfeløg og Moralska Áhugamálið

Eitt av teimum mest snertandi evnunum í kjakinum er tann møguligi mannaligi kostnaðurin av at avbróta fiskivinnusáttmálan við Russland. Fyrispurningurin setur beinleiðis spurningar um, hvørt tað er rætt, at russiskar og føroyskar familjur skulu gjalda fyri hetta geopolitiska stríðið, og hvørja ávirkan tað hevur á føroysku kommunurnar, ið liva av hesum samstarvi.

At halda fast við fiskivinnusáttmálan er ein spurningur um arbeiðspláss og búskaparligan støðugleika hjá hundraðtals føroyskum familjum. Fiskikvoturnar í Barentshavinum eru týdningarmiklar fyri føroyska flotanum og virki á landi. Møguliga missið av sáttmálanum kundi beinleiðis ført við sær, at “umleið 200 væl løntir trolmenn” vórðu uttan arbeiði og elvt til eina “munandi minking í inntøkum” fyri reiðaríum og kommunum, serstakliga í samfeløgum sum Klaksvík, har ein stórur partur av flotanum hevur heima. Uttan fyri tey beinleiðis fiskivinnu arbeiðsplássini eru eisini tey hjá øðrum tengdum vinnum, frá proviantering og eykalutum til havnartænastur, sum eru tætt knýtt at virkseminum hjá russiska flotanum. Avgørðin um at avbróta hetta sambandið hevði havt eina greiniliga, negativa ávirkan á hesi samfeløg.

Fyri tann vanliga føroyingin er hetta ikki eitt abstrakt spurningarmál um altjóða politikk, men ein konkret spurningur um framtíðina hjá teirra familjum og samfeløgum. Heitið á leiðar greinini hjá 24fo.news, “Men í Føroyum snýr tað seg um lívsgrundarlag,” endurspeglar júst henda fatan. Tá ES stongdi dyrnar, vóru tað russisku dyrnar, ið opnaðu seg. Tí er kenslan av at hava eina ábyrgd yvir fyri fólkinum, ið eru tengd at hesum, eitt týdningarmikið grundleggjandi rættindi. Henda kenslan gevur eisini eina perspektiv á moralska málið fyri tey mongu, ið halda, at tað er teirra skylda at verja tey, ið líða undir avleiðingunum av hesum stóru altjóða valstríðnum.

Niðurstøða: At Sigla Frameft

Føroysk-russiski fiskivinnusáttmálin er ikki eitt búskaparligt avbrigdi, men ein flókin vevur av søguligari neyðsemju, búskaparligari samleika og djúpt rótfestum prinsippum um tjóðar sjálvræði. Greiningin í hesi frágreiðing avdúkar ein sera flóktan veruleika, sum setur spurningar við tær einføldu frásagnirnar, ið verða førdar fram í tí almenna kjakinum.

Søguliga var sambandið við Russland styrkt av ES’s egnu atgerðum undir Makrelstríðnum, sum tvingaði Føroyar at leita eftir øðrum marknaðum og samstarvsfeløgum. Búskaparliga er virðið av hesum sambandinum munandi minkað síðani 2022, serliga orsakað av teimum sjálvboðnu avgerðunum hjá tí føroyska privata vinnulívinum og einum nýggjum halli í tí tvíhliða kvotusáttmálanum. Geopolitiskt er kjakið flutt frá einum um handil til eitt um tjóðar trygd, við álvarsligum, hóast avnoktaðum, ákærum um njósn móti serligum russiskum virkjum. Frá einum moralskum og samfelagsligum sjónarhorni, er avgerðin eisini at meta sum ein trygd fyri livigrundarlagnum hjá føroyskum og russiskum familjum.

Føroyar standa við einum avgerandi vegamóti, har hugmyndin um fríhandil verður avbjóðað av veruleikanum av tjóðar trygd og krøvunum frá einari nýggjari heimsfólkskipan. Avgørðin um at halda fram við ella avbróta sáttmálan er ikki eitt einfalt búskaparligt ella moralskt val; tað er ein djúpstøðug strategisk avgerð, sum fer at mynda tað langa tíðar sambandið hjá Føroyum við vesturheimin og teirra egnu samleika. Tað ætlaða lógaruppskotið frá landsstýriskvinnuni í uttanríkismálum Sirið Stenberg um at fáa rættarliga heimild til at taka seg av trygdarhóttanum uttan at avbróta tað grundleggjandi prinsippið av tí longu fiskivinnusáttmálanum, umboðar eina pragmatiska roynd at sigla í hesi tvístøðu. Tann endaliga avgørðin hjá Løgtinginum fer at vísa, hvør av teimum stríðandi virðunum—trygd, sjálvstýri, ella búskaparligur pragmatisma—í síðstu endanum fær yvirvøll í hesi lítlu tjóð, ið er fangað í teimum geopolitisku strømmonum í Norðuratlantshavinum.

Tíðarlinja av Avgerandi Hendingum: Fiskivinnusáttmálin millum Føroyar og Russland (2010-2025)

Dagur	Hending	Týdningur
1977	Fyrsti fiskivinnusáttmálin varð undirskrivaður millum Føroyar og Sovjetsamveldið.	Grundar eitt varandi tvíhliða samband.
2010	“Makrelstríðið” byrjar.	Føroyar og Ísland økja einaveldugt makrelkvoturnar, sum elvir til stríð við ES og Noreg.
2013	ES setur boykott á føroyskan útflutning av fiski.	ES-havnir verða stongdar fyri føroyskum skipum; Russland gerst ein avgerandi afturatmarknaður.
2014	ES-boykottin verður tikin aftur.	Ein nýggj avtala verður gjørd, sum økir føroysku makrelkvotuna.
2015	Føroyar letur upp sendistovu í Moskva.	Tekin um eina varandi tilbinding til sambandið við Russland.
2022	Russland leypir á Ukraina.	Føroya landsstýri fordømir innrásina, men heldur fast við fiskivinnusáttmálanum. Føroysk alifiskavirki steðga sjálvboðið útflutningi til Russland, sum minkar samlaða handilin við umleið 50%.
2023	Føroyskir myndugleikar avmarka havnar atgongd fyri russisk skip.	Nevna trygdar grundgevingar og ynski um at Føroyar ikki skulu verða ein miðstøð fyri russiska flotan í Norðuratlantshavinum. Landingar frá russiskum skipum minka munandi.
Des 2023	Fiskivinnusáttmálin endurnýggjaður fyri 2024.	Undirskrivað hóast alment mótstøðu frá løgmanni.
Mai 2025	ES svartlistar Norebo JSC og Murman Seafood.	Byggir á ákærur um njósn og hybridhóttanir.
Jul 2025	Noreg og Ísland fylgja ES, og banna teimum báðum russisku virkjunum.	Trýstið á Føroyar av geopolitiskum grundum verður økt.
Aug 2025	Sirið Stenberg leggur lógaruppskot fyri Løgtingið.	Leitar eftir víðkaðari heimild at seta málrættaðar sanktiónir í verk, serstakliga ímóti virkjum undir illgruna fyri hybridhóttanir.

Eksportér til Sheets

Høvuðs Búskaparlig Tøl fyri Føroyska-Russiska Handilsambandið (2012-2024)

Støða	Virði	Kelda
Føroyskur útflutningur til Russland (hásædd árligt virði)	~2 milliardir DKK
Føroyskur útflutningur til Russland eftir sjálvboðna avmarking (eftir 2022)	~1 milliard DKK
Russland sum prosentpartur av samlaða føroyska útflutninginum (hásædd)	~25% (2022)
Virði av uppisjóðarútflutningi til Russland (2025)	800 milliónir DKK
Russiskar landingar í føroyskum havnum (2022)	>27.000 tons
Russiskar landingar í føroyskum havnum (2024)	673 tons
Føroysk toskakvota í Barentshavinum (2024 sáttmáli)	Lækkað við 24%
Russisk makrelkvota í føroyskum sjógvi (2024 sáttmáli)	Lækkað við 34%

Greining gjørd við hjálp frá gemini AI – bendingar eru ikki rættaðar enn. Fyrivarni feilir kunnu vera í greiningini

Gemini rapport á enskum sum er stytri enn føroyska greinin:

Navigating the Geopolitical Currents: A Comprehensive Analysis of the Faroese-Russian Fisheries Agreement

Introduction: A Fragile Balance

The Faroe Islands, a self-governing archipelago in the North Atlantic, is currently at a critical juncture regarding its decades-long bilateral fisheries agreement with Russia. This relationship, which has been renewed annually since it was first signed in 1977 , has come under intense scrutiny and pressure following Russia’s full-scale invasion of Ukraine in 2022. While the Faroese government publicly condemned the aggression, it has maintained its crucial fisheries cooperation, a position that has generated considerable debate both domestically and internationally.

This report is an exhaustive analysis of the complex dynamics surrounding this agreement, moving beyond superficial headlines to explore its profound implications from a historical, economic, geopolitical, moral, and societal standpoint. The central tension at the heart of this issue is the conflict between Faroese economic self-determination, a principle deeply rooted in the islands’ identity, and the mounting pressure to align with Western partners in a new global security order. The recent proposal by Foreign Minister Sirið Stenberg to grant the government expanded authority to implement restrictive measures against Russia and Belarus is a direct reflection of this evolving friction. By examining the historical precedents that forged this relationship, the economic realities that sustain it, the geopolitical accusations that threaten it, and the moral calculus that defines it, this report provides a comprehensive framework for understanding this multi-faceted issue.

I. The Historical Precedent: Sovereignty Forged in Conflict

To understand the contemporary Faroese position on the Russian fisheries agreement, it is essential to first appreciate the historical context that has shaped the islands’ foreign and economic policy. The enduring relationship with Russia is not merely a pragmatic trade arrangement; it is a strategic and symbolic bond forged during a period of intense external pressure.

The Mackerel War (2010-2014) as a Defining Moment

A pivotal event that profoundly influenced the Faroese perspective was the so-called “Mackerel War.” This was a bitter dispute that erupted in 2010 when the Faroe Islands, along with Iceland, unilaterally increased their national annual mackerel quotas. The Faroe Islands’ quota rose from 25,000 to 150,000 tons, a move that was met with fury from Britain, Norway, and the European Union. These nations argued that the unilateral increase was unsustainable and jeopardized the long-term health of the mackerel stock, which had been certified as sustainable by the Marine Stewardship Council (MSC).

The conflict escalated into a full-blown economic and diplomatic standoff. In August 2010, Norway closed its ports to Faroese and Icelandic trawlers, and similar actions were taken in Scottish ports. The European Union escalated the pressure further, imposing sanctions in July 2013 that banned Faroese vessels carrying herring or mackerel from all EU ports, including those in Denmark, Sweden, and Finland. This boycott also prohibited the export of Faroese herring and mackerel to EU countries. This period of intense economic coercion, which also affected salmon exports, served as a powerful, national-level lesson. It demonstrated that Western allies, including the Faroe Islands’ own sovereign partner, Denmark, were willing to use economic sanctions to enforce their will, even at the expense of the Faroese economy. The dispute was not resolved until a breakthrough in negotiations in August 2014, which saw the Faroese share of the total mackerel quota jump from 4.62% to 12.6%.

Russia as an Alternative and Savior

During the EU boycott, Russia became a crucial alternative market for the Faroe Islands. While the fisheries agreement had existed since 1977 with the Soviet Union , the conflict with the EU solidified Russia’s role as an indispensable trading partner. As Western ports and markets were closed to Faroese seafood products, Russia opened its doors. As a result, Faroese exports to Russia grew dramatically, increasing from about 10% of total exports in 2012 to approximately 25% by 2022. The value of these exports peaked at around 2 billion DKK annually before the 2022 invasion of Ukraine.

The memory of this period is a primary driver of the current political calculus in the Faroe Islands. The historical experience of being economically punished by their closest partners for asserting control over their own resources has created a deep-seated reluctance to blindly follow the political agendas of larger powers. This historical context explains why the Faroese government, despite condemning the war in Ukraine, has been hesitant to fully sever a relationship that once served as a lifeline during a previous crisis. The prevailing view among many is that the islands cannot afford to burn a bridge that proved so vital in the past.

II. The Economic Engine: A Complex and Contradictory Value Proposition

The economic dimension of the Faroese-Russian relationship is frequently cited as the primary reason for its continuation. However, a deeper analysis reveals a complex and, at times, contradictory picture. The economic value is not monolithic and is subject to different forces, including voluntary actions by the private sector and the fluctuating terms of the bilateral agreement itself.

The Value of Trade and the Barents Sea Barter

The economic ties between the Faroe Islands and Russia are multifaceted, encompassing both the annual fisheries agreement and direct trade in seafood products. The bilateral agreement operates as a form of “barter trade”. For 2024, the arrangement grants the Russian fleet access to 100,000 tons of pelagic fish, primarily blue whiting, in Faroese waters. In return, Faroese ships receive a quota of 15,000 tons of cod, haddock, and shrimp in Russian waters. It is important to note that the tonnage for both sides has decreased, with the Faroese cod quota reduced by 24% and the Russian mackerel quota by 34% in 2024. Before the invasion of Ukraine in 2022, the total value of Faroese exports to Russia was estimated at around 2 billion DKK. For the pelagic sector alone, exports to Russia were worth 800 million DKK in 2025, which represents nearly half of the total pelagic fish exports for that period.

The Impact of Restrictive Measures and Voluntary Action

A significant, and often overlooked, aspect of the economic relationship is the distinction between government-to-government agreements and private sector trade. The economic impact of the 2022 invasion was immediately felt when major Faroese aquaculture companies, particularly salmon producers, made a unilateral decision to halt all exports to Russia. This move, which occurred without any political interference, was a voluntary alignment with Western principles. This single action had a dramatic effect, reducing the total value of Faroese exports to Russia from approximately 2 billion DKK to about 1 billion DKK. This shows that a substantial portion of the economic “cost” of sanctions has already been absorbed by the private sector, leaving the government to defend a smaller, more symbolic piece of the economic relationship.

Furthermore, the economic contribution of Russian vessels to Faroese ports has significantly diminished. Landings from Russian ships in the Faroes decreased from over 27,000 MT in 2022 to 11,000 MT in 2023, and then to just 673 MT in 2024. This has had a direct impact on the ancillary industries and communities that rely on these activities, such as provisioners, port workers, and service companies.

An Unclear Economic Balance Sheet

While the fisheries agreement is often portrayed as a clear economic benefit, recent research challenges this assumption. A 2022 government calculation suggested the agreement “broke even”. However, a more recent policy paper concluded that the agreement for 2024 resulted in an economic

deficit for the Faroe Islands. This was attributed to the reduced cod quota in the Barents Sea and a rise in mackerel prices, which altered the value of the exchange. This finding is crucial, as it suggests that the rationale for continuing the agreement may not be based on an unmitigated financial gain, but rather on other, less tangible factors. If the deal is not financially sound, its continuation must be driven by its symbolic value, its role in maintaining sovereignty, or as a strategic hedge against future Western pressures, which elevates the discussion from a simple economic calculation to a profound question of national identity.

III. The Geopolitical Crucible: Espionage, Legislation, and International Pressure

The debate surrounding the fisheries agreement has fundamentally shifted from one of economic necessity to one of national security. This reframing is a direct result of serious accusations of espionage and “hybrid threats” against specific Russian fishing companies, which have prompted a legislative response within the Faroe Islands.

The Espionage Allegations and Blacklisting

The EU, Norway, and Iceland have collectively blacklisted two major Russian fishing companies, Murman Seafood and Norebo JSC. The rationale for this blacklisting, as publicly stated by these nations, is not a general response to the war, but rather specific and detailed accusations of suspicious activity. These allegations include Norebo vessels frequently docking near military shipment areas and a Murman Seafood vessel, the

Melkart-5, showing “untypical behavior” by crossing a subsea cable multiple times immediately before it was severely damaged. The EU has also cited the proximity of Murman Seafood ships to NATO military exercises and Norwegian critical infrastructure. Additionally, a pan-Scandinavian journalistic investigation uncovered the presence of hidden military-grade radios aboard other Russian trawlers frequenting Faroese ports.

These accusations transform the debate from a matter of trade into a matter of national security. They force the Faroe Islands to respond not as an economic partner but as a potential host for a security threat to its neighbors and the wider North Atlantic region. Norebo has publicly denounced the accusations as “false” and has stated that the company is “entirely non-political”.

The Legal and Legislative Response

In response to this reframing of the issue as a security concern, the Faroese government, led by Foreign Minister Sirið Stenberg, has introduced a bill to the Løgting to grant the government “expanded authority” to implement sanctions. The bill’s title explicitly refers to “hybrid threats,” “breaches of human rights,” and “violations of international law” , signaling that the government acknowledges the security dimension of the problem.

This bill is a subtle yet crucial legal maneuver. The current law, in a manner similar to Norway’s, exempts Russian fishing vessels from a general port ban as part of the fisheries agreement. The new bill would not impose an immediate ban but would give the Minister the

discretionary authority to create regulations for other restrictive measures, including blacklisting specific companies. This approach allows the government to maintain the general principle of the fisheries agreement while still having the legal power to respond to specific, credible security threats, thereby threading the needle between international pressure and domestic interests.

The UN Food Exemption and its Nuances

A central argument in the public discourse, as highlighted in the user query, is the claim that the United Nations exempts food from sanctions. While it is true that international sanctions often include humanitarian exemptions for food, this is not a blanket rule that renders all sanctions on seafood products invalid. A review of UN and US sanctions policies reveals that humanitarian exemptions are typically granted for specific, case-by-case requests for aid and require approval from a UN committee. Similarly, while the US maintains broad authorizations for food sales to sanctioned countries, these are not without restrictions, particularly if they involve sanctioned entities or individuals. Therefore, the argument that all food is exempt from sanctions is an oversimplification that does not fully reflect the complexities of international law. The EU and Norway’s decision to blacklist Murman Seafood and Norebo JSC is not a sanction on food itself, but on specific entities accused of espionage, which is a different legal basis entirely.

IV. The Moral and Societal Calculus: Identity, Livelihoods, and Pragmatism

The moral and societal dimension of this debate is arguably the most complex and deeply personal. The user’s query directly addresses the potential human cost of severing the agreement, asking whether the livelihoods of both Russian and Faroese families should be sacrificed for a geopolitical conflict. The answer to this question lies in the profound link between the fishing industry and Faroese national identity.

The Human Cost and Community Impact

The continuation of the fisheries agreement is a matter of jobs and economic stability for hundreds of Faroese families. The fishing quotas in the Barents Sea are vital for the Faroese fleet and on-land processing facilities. The potential loss of the agreement could directly put “some 200 highly paid trawlermen out of work” and cause a “significant decline in revenue” for fishing companies and municipalities, particularly in communities like Klaksvík, where a large portion of the fleet is based. Beyond the direct fishing jobs, there are extensive ancillary industries, from provisioning and spare parts to port services, that are dependent on the Russian fleet’s activity. The decision to sever ties would have a palpable, negative impact on these communities.

Sovereignty and Identity as Core Principles

For the Faroe Islands, the fishing industry is more than an economic sector; it is a symbol of self-sufficiency and national pride. Fishing has long been the backbone of the economy, representing approximately half of the nation’s exports and employing 11% of the population. The resistance to EU membership, when Denmark joined in 1973, was primarily driven by the desire to protect sovereignty over fishing rights and to avoid being subject to the EU’s Common Fisheries Policy.

The current debate taps into this deep-seated desire for self-determination. The historical experience of being economically punished by their own allies during the Mackerel War makes the Faroese leadership and population hesitant to once again succumb to external pressure. The argument for maintaining the agreement is, therefore, not simply about money. It is about defending a principle: a small nation’s right to manage its own affairs and choose its own partners, even when those choices are unpopular with larger, more powerful neighbors. The moral calculus is not a simple choice between right and wrong in a distant war, but rather a complex calculation of protecting a national identity and a way of life that has been defined by the sea.

Conclusion: Charting a Course Forward

The Faroese-Russian fisheries agreement is not an economic anomaly but a complex web of historical necessity, economic interdependence, and deeply held principles of national sovereignty. The analysis in this report reveals a nuanced reality that challenges many of the simplistic narratives presented in the public discourse.

Historically, the relationship with Russia was cemented by the EU’s own actions during the Mackerel War, which forced the Faroe Islands to seek alternative markets and partners. Economically, the value of this relationship has significantly diminished since 2022, primarily due to the voluntary actions of the Faroese private sector and a recent net deficit in the bilateral quota agreement. Geopolitically, the debate has shifted from one of trade to national security, with serious, albeit denied, accusations of espionage against specific Russian companies. From a moral and societal perspective, the agreement is viewed as a vital source of employment and a powerful symbol of the nation’s struggle for self-determination.

The Faroe Islands are at a critical juncture where the ideal of free trade is being challenged by the realities of national security and the demands of a new global order. The decision to maintain or sever the agreement is not a simple economic or moral choice; it is a profound strategic decision that will define the islands’ long-term relationship with the West and their own identity. The proposed bill by Foreign Minister Sirið Stenberg represents a pragmatic attempt to navigate this dilemma—to gain the legal authority to address security threats without unilaterally abandoning the core principle of the long-standing fisheries agreement. The final decision of the Løgting will reveal which of the competing values—security, sovereignty, or economic pragmatism—ultimately prevails in this small nation caught in the geopolitical currents of the North Atlantic.

Timeline of Key Events: The Faroese-Russian Fisheries Agreement (2010-2025)

Date	Event	Significance
1977	First fisheries agreement signed between the Faroe Islands and the Soviet Union.	Establishes a long-standing bilateral relationship.
2010	“Mackerel War” begins.	Faroe Islands and Iceland unilaterally increase mackerel quotas, leading to conflict with the EU and Norway.
2013	EU imposes boycott on Faroese seafood exports.	Closes EU ports to Faroese vessels; Russia becomes a crucial alternative market.
2014	EU boycott is lifted.	A new agreement is reached, increasing the Faroese mackerel quota.
2015	Faroe Islands opens a diplomatic mission in Moscow.	Signals commitment to the long-term relationship with Russia.
2022	Russia invades Ukraine.	Faroese government condemns the invasion but maintains the fisheries agreement. Faroese aquaculture companies voluntarily halt exports to Russia, reducing total trade by approximately 50%.
2023	Faroese authorities restrict port access for Russian ships.	Cites security concerns and a desire to not be a hub for the Russian fleet. Landings by Russian vessels drop significantly.
Dec 2023	Fisheries agreement renewed for 2024.	Signed despite public opposition from the Prime Minister.
May 2025	EU blacklists Norebo JSC and Murman Seafood.	Based on accusations of espionage and hybrid threats.
Jul 2025	Norway and Iceland follow the EU, banning the two Russian companies.	Reinforces the geopolitical pressure on the Faroe Islands.
Aug 2025	Sirið Stenberg introduces a bill to the Løgting.	Seeks expanded authority to implement targeted sanctions, particularly against companies suspected of hybrid threats.

Eksportér til Sheets

Key Economic Metrics of the Faroese-Russian Trade Relationship (2012-2024)

Metric	Value	Source
Faroese exports to Russia (peak annual value)	~2 billion DKK
Faroese exports to Russia after voluntary halt (post-2022)	~1 billion DKK
Russia’s percentage of total Faroese exports (peak)	~25% (2022)
Value of pelagic exports to Russia (2025)	800 million DKK
Russian landings in Faroese ports (2022)	>27,000 MT
Russian landings in Faroese ports (2024)	673 MT
Faroese cod quota in Barents Sea (2024 agreement)	Reduced by 24%
Russian mackerel quota in Faroese waters (2024 agreement)	Reduced by 34%